ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ JEAN ALEXANDRE BUCHON ΤΟ 1840

Οι περισσότερες γυναίκες της Κεφαλονιάς αποτελούν ακόμη σήμερα ένα φαινόμενο που ξαφνιάζει τους ταξιδιώτες. Όλοι οι κάτοικοι είναι παντρεμένοι και ίσως είναι παραπάνω από τετρακόσια πλοιάρια με κατάστρωμα. Οι άνδρες ταξιδεύουν στη θάλασσα επί έξι ή οχτώ μήνες, εγκαταλείποντας έτσι την οικογένεια τους την καλή εποχή και δεν επιστρέφουν παρά για λίγους μήνες τη δύσκολη εποχή, να μείνουν με τις γυναίκες τους. Η παρουσία Νυμφών στο νησί της Κεφαλονιάς είναι μέχρι σήμερα μια λαϊκή δοξασία. Ο κ. Λοβέρδος σε άρθρο του για την Κεφαλονιά αναφέρει σχετικά: "Κάποιοι, άνδρες και γυναίκες, αφηγήθηκαν με βεβαιότητα ότι είχαν δει και συνομιλήσει με Νεράιδες, τις είδαν να χορεύουν και να ανυψώνονται στον ουρανό, να τους μεταφέρουν σε μακρινά μέρη και ύστερα να τους εγκαταλείπουν εκεί".

Παραθέτω ορισμένα άλλα στοιχεία που αποσπώ από την εργασία του κ. Λοβέρδου. Το νησί της Κεφαλονιάς έχει 54.000 κατοίκους. Δύο πόλεις, το Αργοστόλι και το Ληξούρι, έχουν το ένα έκτο του συνολικού πληθυσμού, ενώ τα άλλα πέντε έκτα είναι μοιρασμένα στην ύπαιθρο. Υπάρχει μόνο μία καθολική εκκλησία με δύο ιερείς. Ο καθολικός πληθυσμός αποτελείται από πέντε-έξι οικογένειες. Δεν υπάρχουν Εβραίοι. Το ένα μόνο τρίτο της επιφάνειας της καλλιεργείται. Η παραγωγή της σταφίδας εκτιμάται σε οχτώ εκατομμύρια λίβρες. Το κρασί και το λάδι καταναλώνονται στο ίδιο το νησί. Ο δόκτωρ Νίκος Δελαπόρτας δημοσίευσε το βοτανολόγιο της Κεφαλονιάς. Στο παρελθόν αλίευαν κοράλλια μεταξύ Κεφαλονιάς, Λευκάδας, Ιθάκης και Εχινάδων νήσων.

Κάθε χρόνο, τρείς ή τέσσερις χιλιάδες άνδρες περνούν με γυναίκες και παιδιά, κατά τους μήνες Ιούνιο-Σεπτέμβριο μετά τη συγκομιδή σίτου και κρασιού, στο Μοριά και στη Ρούμελη για να εργαστούν στο θερισμό και τον τρύγο. Οι Βενετοί, για να διευκολύνουν το πέρασμα τους, δημιουργούσαν προσωρινά λοιμοκαθαρτήρια στο ακρωήριο Φισκάρδο, στην Αγία Ευφημία, στη Σάμη και μείωναν τις σαράντα μέρες της απομόνωσης (καραντίνα) σε εφτά μέρες. Οι Ζακυνθινοί πιστεύουν ότι μπορεί να δένονται με μάγια οι νυμφευομένοι ή τα ζώα και να εισέρχεται ο διάολος στο ανθρώπινο σώμα, κάτι πολύ παραγωγικό για τον κλήρο.

Τα τείχη της Κρανιάς έχουν τρεις χιλιάδες πύργους. Τα ερείπια της Σάμης εκτείνονται σε περισσότερο από δύο χιλιάδες μέτρα κατά μήκος των δύο λόφων. Βλέπουμε ακόμη μια από τις μεγάλες πέτρες του οχυρού που απωθήθηκε κατά 30 εκατοστά περίπου από κτυπήματα πολιορκητικού κριού. Βρίσκουμε εκεί πολλούς τάφους που περιέχουν αμφορείς και νομίσματα. Ο Πρόννος είναι σε ένα λόφο πάνω από τους Κορωνούς, νοτιοανατολικά του νησιού, όχι μακριά από το όρος Αίνος, το σημερινό Μαυροβούνι.

Παρασκευή 27 Αυγούστου

Στις τέσσερις και μισή το πρωί έφυγα με τον M. Courbeau (Μ. Κουρμπό) με τα άλογα για να κάνουμε μία επίσκεψη στη Σάμη και από εκεί να διανυκτερεύσουμε στο μοναστήρια του Αγίου Γερασίμου, μεγάλου προστάτη της Κεφαλονιάς, όπως είναι ο Άγιος Σπυρίδων της Κέρκυρας και ο Άγιος Διονύσιος της Ζακύνθου. Διασχίζουμε το γεφύρι που κτίστηκε στην αρχή του όρμου από τον Άγγλο συνταγματάρχη Basset (Μπάσετ), αυτόν που υποχρεώθηκε να παραδώσει την Πάργα στους Τούρκους. Είναι μια πάρα πολύ μακριά γέφυρα φτιαγμένη από ξύλο. Τώρα ανακατασκευάζεται με πέτρα και σύντομα θα ολοκληρωθεί, αν και είναι τόσο επιπόλαια φτιαγμένη που δεν θα μπορέσει να αντέξει για πολύ καιρό. Γέρνει στο κέντρο αντί να σχηματίζει ευθεία γραμμή, και ακολουθεί την κατεύθυνση των νερών στα αβαθή. Μόλις τελείωσε το πρώτο μισό πρέπει κιόλας να σκεφθούν πως θα την επισκευάσουν, γιατί το θαλάσσιο νερό διεισδύει μέσα από τις μικρές πέτρες και τους όχι αρκετά παχείς τοίχους του.

Ο δρόμος που οδηγεί από το Αργοστόλι στα Σάμη είναι περίπου 26 χιλιόμετρα και ιδιαίτερα όμορφος, όπως άλλωστε όλοι οι δρόμοι του νησιού, που κατασκευάστηκαν με υποχρεωτική εργασία τον καιρό του συνταγματάρχη Napier (Νάπιερ). Υπάρχουν στο νησί πεντακόσια μίλια όμορφων ορεινών και περιφερειακών δρόμων. Όλοι είναι καλά στρωμένοι, με σωστή κλίση, προσπελάσιμοι για τις άμαξες και πολύ γερά κατασκευασμένοι. Πρόκειται για μια πραγματική υπηρεσία στη χώρα, υπηρεσία που δεν αποδίδει ακόμη καρπούς εξαιτίας της συνήθειας να επιχειρούνται όλες οι μεταφορές με τα μουλάρια ή τα άλογα, αντί να χρησιμοποιούνται κάρα. Ωστόσο, με τον καιρό θα έρθουν τα καλά αποτελέσματα. Το εσωτερικό της είναι ξηρό. Στους κάμπους καλλιεργούν μόνο τη σταφίδα. Όσο για τα βουνά της, όλες οι πλαγιές τους είναι γυμνές από βλάστηση.

Η θέα γίνεται πολύ ωραία μόλις αρχίζουμε να διακρίνουμε την Ιθάκη ολόκληρη, με τα δύο μεγάλα βουνά της που συμπιέζουν δύο μικρότερα βουνά, και τη θάλασσα που χωρίζει την Ιθάκη από την Κεφαλονιά. Θα λέγαμε μία όμορφη ελβετική λίμνη, τόσο πολύ η θάλασσα περιβάλλεται από βουνά. Ανοίγουν λίγο με χάρη για να χωρέσει σε αυτό τον πίνακα η πρασινίζουσα πεδιάδα της σταφίδας, που κατεβαίνει χαμηλά ώς την πόλη της Σάμης. Επισκεφθήκαμε έναν ντόπιο ιδιοκτήτη, ο γιός του οποίου μας ξενάγησε στα αρχαία χαλάσματα της Σάμης.

Η Σάμη εκτείνεται από την θάλασσα ώς την κορυφή των δύο βουνών, στην υψηλότερη, δε, βρίσκεται η ακρόπολη. Στην παραλία βλέπουμε τον αρχαίο μόλο της Σάμης κτισμένο με πολλές σειρές από μεγάλες τετράπλευρες πέτρες, που σχηματίζουν ένα ευρύ και όμορφο τείχος κατά μήκος της θάλασσας. Οι Άγγλοι υπό την ηγεσία του σερ Howard Douglas (Χάουαρντ Ντάγκλας) βάλθηκαν να καταστρέψουν το αρχαίο αυτό έργο για να αξιοποιήσουν τις πέτρες του, με σκοπό την ανέγερση ενός οβελίσκου προς τιμήν του πλέον μισητού από τους υψηλούς αξιωματούχους, του ίδιου του Ντάγκλας. Η Βενετία τότε είχε κάνει ένα νόμο με τον οποίο απαγόρευε την ανέγερση οποιουδήποτε αγάλματος σε αξιωματούχους της στις περιοχές που είχαν κυβερνήσει, γνωρίζοντας καλά ότι μια κάποια ευτελής κολακεία κυριαρχεί πάντα σε παρόμοιες αποφάσεις. Η Αγγλία το δέχεται και μάλιστα επιτρέπει για το σκοπό αυτό την κατεδάφιση των αρχαίων μνημείων που όφειλε να σεβαστεί.

Η πόλη της Σάμης είχε λοιπόν αξιοσημείωτη έκταση. Έχουμε πολλά νομίσματα που κόπηκαν γι' αυτή την πόλη που παλαιά άνηκε στον Οδυσσέα. Βρίσκουμε, εδώ και εκεί, τα ίχνη του τείχους που εκτεινόταν από τη θάλασσα ως ψηλά στα βούνα χάρη σε δύο τείχη κτισμένα κατά μήκος των κορυφογραμμών και από το ένα βουνό στο άλλο. Επιλέον υπήρχε ένα εσωτερικό οχυρό για να περιβάλλει την πόλη. Όλα αυτά τα τείχη είναι φτιαγμένα από φαρδιές πέτρες αρμονικές, τεράστιου όγκου, μήκους πέντε μέτρων επί δύο ύψους, μερικές φορές. Το ακολουθούμε μέχρι το μοναστήρι που βρίσκεται κοντά στην κορυφή του πρώτου βούνου και πλησίον μιας πλούσιας και δροσερής πηγής. Ολόκληρη η μία πλευρά του μοναστηριού είναι το αρχαίο τείχος διατηρημένο σε πολύ καλή κατάσταση. Μια άλλη πλευρά του είναι επίσης το αρχαίο τείχος που από εκεί κατευθύνεται προς το άλλο βουνό. Μια βαθιά χαράδρα χωρίζει τα δύο βουνά, αλλά μία ήπια καμπύλη στην αρχή της μας οδηγεί με μία απλή κλίση από το ένα βουνό στο άλλο. Αυτό το άλλο βουνό ήταν η ακρόπολη. Εκεί βρίσκεται το καλύτερα σωζόμενο τείχος που σε ορισμένα σημεία με απότομη κλίση υψώνεται 10-15 μέτρα, κτισμένο πάντα με μεγάλες τετράπλευρες πέτρες. Καταλαβαίνουμε ότι αυτές οι πέτρες κτυπήθηκαν τόσο από σεισμούς όσο και από πολιορκητικούς κριούς.

Χωρίς σεισμικές δονήσεις, δεν θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε τα μικρά κενά που υπάρχουν μεταξύ των πετρών κάθε σειράς. Η επίθεση του κριού παρατηρείται σε μία μεγάλη πέτρα που κτυπημένη στην άκρη της περιστράφηκε χωρίς ούτε να σπάσει ούτε να ανατραπεί, τόσο γερή ήταν και τόσο ισχυρά συγκρατιόταν από την πάνω σειρά. Από την ακρόπολη έχουμε πολύ όμορφη θέα και η ματιά μας αγκαλιάζει όλο το νησί της Ιθάκης.

Από το έργο "Voyage dans l' Eubee, les iles Ioniennes et les Cyclades en 1841", Παρίσι 1911.