Τρίτη 22 Ιανουαρίου 2013

ΟΙ ΙΘΑΚΗΣΙΟΙ ΚΑΙ Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ-ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ
Ο Γάλλος ιστοριογράφος Ρεμπώ γράφει ότι κατά τους Βυζαντινούς χρόνους πολλοί ΄Ελληνες ζούσαν στην Μικρά Ασία. Ουσιαστικά οι επαρχίες της Ανατολής αποτελούσαν  το Βυζαντινό κράτος. Από την Καππαδοκία μέχρι την Ιωνία υπήρχαν εκπαιδευτικά κέντρα ελληνικά  όπου απεφοίτησαν πολλοί λόγιοι του Βυζαντίου. Μετά την κατάληψη  της Κωνσταντινούπολης και υπό τον φοβερό εκείνο  τουρκικό ζυγό, οι λίγοι εναπομείναντες Ελληνες μπορεί να μην έχασαν την εθνική τους συνείδηση, έχασαν όμως δια της βίας τη γλώσσα τους. Ευτυχώς την μόρφωση που εύρισκαν άλλοτε σε μεγαλοπρεπείς σχολές την έβρισκαν τώρα στις εκκλησίες.
Περί τα τέλη του ΙΖ΄αιώνα οι Ελληνες που ζούσαν στις περιοχές προς το Αιγαίο και τα νησιά άρχισαν και πάλι  να αναπτύσσονται πνευματικά. Οι σχολές της Χίου, της Πάτμου, της Σμύρνης, των Κυδωνίων και άλλων πόλεων υπήρξαν οι φάροι που έριξαν τις πνευματικές ακτίνες τους σε όλη την Ανατολή και διέγειραν το φρόνημα των υπόδουλων Ελλήνων. Στη μεγάλη αυτή πατριωτική προσπάθεια και ιδιαίτερα στην κίνηση που έγινε στη Σμύρνη, η Ιθάκη πρόσφερε σημαντική συμβολή με δύο φωτισμένους Θιακούς δασκάλους, που έχουν γραφτεί στην ιστορία της Σμύρνης. Υπήρξαν οι πρώτοι δάσκαλοι της περίφημης Ευαγγελικής Σχολής και  έβαλαν τις βάσεις  της ελληνικής εκπαίδευσης στην Ιωνία.
Ενας εξ αυτών ήταν ο Ιωάννης Δενδρινός που ανέλαβε  το 1717 διευθυντής  τη Σχολής αυτής της Σμύρνης.Βιογραφικό του βρίσκουμε στο «Ημερολόγιον της Ιθάκης» του 1928:
«Ο νέος ούτος είχε γεννηθεί περί το 1697 εν τω Επάνω Χωρίω  της νήσου εκ γονέων ευπόρων, είναι δε αξιοσημείωτος ο τρόπος, καθ΄ όν επεδόθη εις τα γράμματα. Δεκαετής ών έβοσκεν το ποίμνιον του πατρός του, ότε κατά τύχην διήλθεν εκείθεν ο λόγιος Αρχιμανδρίτης  Δρακούλης, συνάψας δε συνομιλίαν μετά του παιδίου παρετήρησεν, ότι εκέκτητο τούτο σπάνιαν ευφυϊα  και ετοιμότητα πνεύματος, αποταθείς δε προς τους γονείς του εζήτησε να το λάβη μεθ΄εαυτού και φροντίση περί της εκπαιδεύσεώς του. Οι γονείς του εδέχθησαν την πρότασιν  του Δρακούλη και ο μικρός Ιωάννης, καταλιπών την Ιθάκην, ωδηγήθη εις Πάτμον, ήτις είχε τότε Σχολήν ακμάζουσαν υπό την διεύθυνσιν  ενός πεφωτισμένου διδασκάλου Πατμίου συγγραφέως.»
Ο Ιωάννης υπήρξε παράδειγμα   νηφαλιότητας και αγάπης προς τα γράμματα. Ο ήρεμος χαρακτήρας του και η αγάπη του προς την κοινωνία και την Πατρίδα του τον έκαμαν αγαπητό σε όλους μετονομασθείς ως Ιερόθεος αφού έγινε ιερομόναχος.
Όταν πήγε στη Σμύρνη για πρώτη φορά ο Ιωάννης και μετέπειτα σαν μοναχός Ιερόθεος, λέγεται ότι έμεινε σαν οικότροφος σε μια ελληνική οικογένεια της οποίας την κόρη ερωτεύθηκε παράφορα ζήτησε να την παντρευτεί.΄Υστερα από πολλή σκέψη, αποφάσισε να αλλάξει γνώμη, γιατί ένας γάμος και οι οικογενειακές υποχρεώσεις δεν θα τον άφηναν  να εκπληρώσει όπως έλεγε «την ανατεθείσαν αυτώ ιεράν εντολή» δηλαδή την μόρφωση της ελληνικής νεότητας. Πήγε αμέσως, νύκτα, στον Μητροπολίτη Ανανία και τον παρακάλεσε να τον κάνει ιερομόναχο. Ο Μητροπολίτης μάταια προσπάθησε να τον πείσει να σκεφτεί πιο ώριμα την απόφασή του αλλά τελικά τη νύκτα εκείνη  μετά την επιμονή του τον έκανε μοναχό. Την άλλη μέρα στον μητροπολιτικό ναό ο νεαρός μοναχός Ιερόθεος, μίλησε στον κόσμο περί παρθενίας και ο λόγος του έκανε τόση εντύπωση,που όπως λένε η μνηστή του τον άκουσε, συγκινήθηκε  τόσο που εγκατέλειψε τα εγκόσμια και πήγε κι αυτή σε μοναστήρι, μέχρι το τέλος της ζωής της.΄Εκτοτε ο Ιερόθεος αφοσιώθηκε στο μορφωτικό του έργο. Μετά λίγα χρόνια τρεις πρόκριτοι της ελληνικής κοινότητας, ανάμεσα τους και ο Παντολέων Σεβαστόπουλος, που θεωρείται ιδρυτής της Ευαγγελικής Σχολής,πήρε υπό την προστασία του τον Ιερόθεο και μια μικρή σχολή που είχε δημιουργήσει, δίνοντάς του μόνιμο μισθό 200 γρόσια κάθε χρόνο. Το 1733 που έγινε αυτή η σύμβαση θεωρείται σαν το έτος της iδρυσης του Ελληνομουσείου, όπως έλεγαν πριν την Ευαγγελική Σχολή.
Με την ενίσχυση λοιπόν αυτή, ο Ιερόθεος Δενδρινός εξακολούθησε το εκπαιδευτικό του έργο, βοηθούμενος  από τον παλιό μαθητή του, ιθακήσιο, Χρύσανθο Καραβία, παιδαγωγό, που ανέλαβε τους πρωτόπειρους και άπορους μαθητές της Σχολής με ετήσιο μισθό 100 γρόσια. Εκτός από την διδασκαλία στη Σχολή ο Ιερόθεος  ήταν και λαμπρός ιεροκήρυκας  στους ναούς της Σμύρνης. Η διδασκαλία του ήταν τόσο καρποφόρα, που το αποδεικνύει περίτρανα το ότι μεταξύ των μαθητών του αναφέρονται ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως  Νεόφυτος (1789-1798), οι ιδρυτές της Σχολής της Δημητσάνας, Αγάπιος, Λεονάρδος και Γερασιμος  Γούνας και κυρίως ο μέγας Αδαμάντιος Κοραής!
Όταν ήταν γέροντας πια ο Ιερόθεος, το 1778, μεγάλη πυρκαγιά κατάστρεψε ολοσχερώς τη Σχολή. Παρά την περασμένη ηλικία του έκανε τεράστιο αγώνα να πείσει  τους προύχοντες για την αναγκαιότητα της επανίδρυσης της Σχολής και κατάφερε μέσα σ΄ένα χρόνο, το 1779,μια νέα οικοδομή, με τη μεγάλη βοήθεια του πρόκριτου Ιωάννη Κανά. Μετά από ένα χρόνο δυστυχώς ο μοναχός Ιερόθεος  πέθανε  κι έτσι δεν μπόρεσε να δει τελειωμένη τη Σχολή,στην οποία αφιέρωσε όλη τη ζωή του. Δίδαξε  στη Σμύρνη συνολικά 60 χρόνια.
Σαν επιτύμβιο  του μεγάλου αυτού διδασκάλου, ένας από τους μαθητές του έγραψε στο εξώφυλλο  ενός από τα βιβλία  του Γεωργίου Κορεσσίου «Τέχνη Ρητορικής»:
«Της κατά Σμύρνην Σχολής έστι και τόδε,
ης σχολαρχών Ιερόθεος πέλει,
τρόφιμος Μουσών πασών, ως ουδείς άλλος,
εξωρμημένος  πατρίδος Οσυσσήος,
Ιθάκης νήσου, κλεινής, ευναιομένης,
φύτλην , γενεήν  και φρόνησιν ουχ ήσσων
 Λαερτιάδου, δος δ΄ειπείν και κρείσσων.»
ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ ΚΑΡΑΒΙΑΣ (1731-1812)
Αντάξιος διάδοχος του Ιερόθεου στην Ευαγγελική Σχολή, ήταν ο Ιθακήσιος Χρύσανθος Καραβίας ιερομόναχος επίσης, άλλωστε αυτή ήταν και η επιθυμία  του Ιερόθεου, όπως την εκφράζει στην διαθήκη του: «Της διαδοχής του Σχολείου  μου αφίνω κληρονόμον και διάδοχον της εν τω Σχολείω  μου επιστασίας μου κύριον και πληρεξούσιον Χρύσανθον, ως κατεγεγυμνασμένον  χρόνοις είκοσιν τέτταρσιν εις το του Σχολείου επιτήδευμα, επειδή το Σχολείον ερήρεισται όλως και εφίδρυται εις  το Κοινόβιον, εις του οποίου την πρόνοιαν και την οικονομίαν ουδείς θέλει ευρεθή υποκάτω υπό τον ήλιον άλλος  από τον Χρύσανθον… Οθεν τούτον μόνον τον Χρύσανθον διορίζω και αποφαίνομαι διάδοχον  του Σχολείου. Ο λόγος του να ήνε απόφασις και η προσταγή του εις το παραμικρότερον της οικονομίας αμετάθετος».
Ο Χρύσανθος γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1731 και ο πατέρας του ήταν ο Σπυρίδων Καραβίας. Νεότατος ακόμη φοίτησε κοντά στον Ευγένιο Βούλγαρη στην Αυλώνα, όπου και έλαβε το μοναχικό σχήμα. Από εκεί πήγε στη Σμύρνη  και συνέχισε τις σπουδές του κοντά στον Ιερόθεο, που τον εκτιμούσε απεριόριστα. Όταν ανέλαβε καθήκοντα διευθυντού της Σχολής, προσπάθησε να αναπτύξει το έργο του προκατόχου του. Επέκτεινε και το πρόγραμμα των μαθημάτων και συμπεριέλαβε μεταξύ αυτών και φιλοσοφικά.΄Εχαιρε υπολήψεως από τη Σμυρνέϊκη κοινωνία και τον τιμούσαν σαν άγιο.Συνολικά δίδαξε στην Ευαγγελική Σχολή για 32 χρόνια . Υπήρξε ακάματος διδάσκαλος του γένους και αφιέρωσε 56 ολόκληρα χρόνια στην εκπαίδευση της ελληνικής νεολαίας. Δυστυχώς όμως ηλικιωμένος πια είδε την Ευαγγελική Σχολή να υποτιμάται έναντι του νεοιδρυθέντος από τους Σμυρναίους, μετά από πολλές διενέξεις το 1809, Φιλολογικού Γυμνασίου, με ευρύτερο κύκλο εκπαίδευσης. Ο Χρύσανθος πέθανε τον Φεβρουάριο του 1812, τρία χρόνια μετά την ίδρυση του Γυμνασίου. ΄Αφησε ότι περιουσία είχε στην Σχολή, το λείψανό του σε ιδιαίτερη θήκη, τοποθετήθηκε στο τέμπλο της Αγίας Φωτεινής, ώσπου  καταστράφηκε ο ναός από τους Τούρκους το 1922.
Αξιοσημείωτο είναι  ότι στις αρχές του ΙΘ΄αιώνα υπήρχε κι άλλος Ιθακήσιος  δάσκαλος στην Ευαγγελική Σχολή, γνωστός με το όνομα Αντώνιος Ιθακήσιος και δίδαξε από το 1804 μέχρι το 1814.
Οι Ιθακήσιοι αυτοί δάσκαλοι ήταν η αιτία, ώστε πολλοί νέοι από την Ιθάκη  σπούδασαν στη Σμύρνη  κοντά τους. Στο μετέπειτα Φιλολογικό Γυμνάσιο μεταξύ των δασκάλων του ήταν οι Αναστάσιος και Κωνσταντίνος Ιθακήσιοι. Αλλοι μαθητές του Χρύσανθου ήταν ο Γρηγόριος Ξανθόπουλος, που χρημάτισε δάσκαλος  για 20  χρόνια στην ΄Υδρα και έγραψε διάφορα συγγράμματα μαθηματικών και αστρονομίας, όπως επίσης ο Βασίλειος Κανέλλος, που δίδαξε στην Πάτρα, στην ΄Αρτα και το Μεσολόγγι. Ιδιαίτερα μνημονεύουμε τον μαθητή του Χρύσανθου, Ευγένιο Καραβία, Εθνομάρτυρα,΄Αρχιερέα Αγχιάλου, που βρήκε μαρτυρικό θάνατο μετά του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου