ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΠΑΝΑΣ

Γεννήθηκε στα Σπαρτιά (Λειβαθώ) στις 6/1/1831, γιός του Νικολάου Πανά και της Ελένης Ιγγλέση. Ο πατέρας του (Φιλόλογος) τον προόριζε για φαρμακοποιό,παρ' όλο που ο ίδιος ο Φωτεινός ήθελε να γίνει γιατρός. Τελείωσε το Λύκειο, στο Αργοστόλι, και φοίτησε στην Ιόνιο Ακαδημία στην Κέρκυρα τελειώνοντας την Φαρμακευτική. Άσκησε το επάγγελμα του Φαρμακοποιού για δύο χρόνια στο Αργοστόλι.

Το 1848 πέθανε ο πατέρας του κι έτσι ο Φωτεινός πουλώντας την ακίνητη περιουσία του πήγε στο Παρίσι για να εκπληρώσει το όνειρό του, να γίνει γιατρός. Υπήρξε συμφοιτητής και συνεργάτης των μετέπειτα διαπρεψάντων Peter, Luton, Lecorche, Fournier, Marey. Από νωρίς άρχισε να διακρίνεται, και ο καθηγητής του Νelaton έγινε υψηλός του προστάτης εξασφαλίζοντας του ένα λαμπρό μέλλον. Το 1854 έγινε εσωτερικός στα νοσοκομεία.Το 1856 πήρε χρυσό μετάλλιο, το 1859 έγινε βοηθός και το 1860 έγινε προπαρασκευαστής και δάσκαλος της Ανατομίας. Τον Μάρτιο του 1860 δημοσίευσε την διδακτορική του διατριβή με θέμα "Anatomie des fosses nasals et des voies lacrymales" (Ανατομία των ρινικών κοιλοτήτων και των δακρυϊκών οδών).

Από το 1859-1863 δίδασκε ανατομία, εγχειρητική και φυσιολογία του νευρικού συστήματος και των αισθητηρίων. Στο S. Louis, το 1870, πρώτος με επιτυχία εισήγαγε την εξαγωγή των ωοθηκών (Ovariotomie). Το 1873-1878 δίδαξε Οφθαλμολογία στην κλινική Lariboisiere. Από τους πρώτους εφάρμοσε την αντισηπτική μέθοδο του Lister με αξιοσημείωτα αποτελέσματα στις αρθροτομίες, φλεγμονώδη αποστήματα, κατάγματα επιγονατίδος, περιεσφιγμένες κήλες και ακρωτηριασμούς μαστών. Εργάστηκε και δίδαξε στα νοσοκομεία Bicette (1864), Lourchine (1865), Midi (1867), S. Antoine (1868), Lariboisiere (1872) και S. Martin όπου ανέλαβε την Διεύθυνση του Στρατιωτικού Χειρουργικού Τμήματος.

Μετά τον γαλλογερμανικό πόλεμο ιδρύθηκε, στις 28/12/1878, η ειδική έδρα της Οφθαλμολογίας και κρίθηκε ο καταλληλότερος να αναλάβει την διδασκαλία. Πήρε την Γαλλική ιθαγένεια και από το 1863, σαν υφηγητής, διαγωνίστηκε -μετά τον θάνατο του Nelaton - για να γίνει καθηγητής.Το θέμα της υφηγεσίας του (1863) ήταν: "Sur les cicatrices et les moyens d'y remedier". Ο Nelaton τον είχε υποδείξει σαν αντάξιο διάδοχό του. Τον Φεβρουάριο του 1879 -μετά από νέο διαγωνισμό- διορίστηκε καθηγητής Οφθαλμολογίας. Η Σχολή ΠΑΝΑ εγκαταστάθηκε στο νοσοκομείο HOTEL-DIEU. Η βαθειά μόρφωσή του, η αρχαιομάθεια, οι ανατομικές και φυσιολογικές μελέτες και έρευνες, η κρίση και η οξύνοια έδειχναν την επάρκεια και την καταλληλότητα σαν επιστήμονα. Υπήρξε και έξοχος δάσκαλος.

Ήταν εξαίρετος στις εγχειρήσεις καταρράκτη, στραβισμού, νεοπλασμάτων βολβού, κερατίτιδας, γλαυκώματος και άλλων παθήσεων του οφθαλμού. Το 1877 έγινε Πρόεδρος της Χειρουργικής Εταιρείας. Τον Δεκέμβριο του 1895 ανακοίνωσε, στη Γαλλική Ακαδημία, νέα εγχειρητική μέθοδο του στραβισμού. Επίσης, εργασίες για τη θεραπεία των τραχωμάτων, οπτικής νευρίτιδας λόγω βλενόρροιας, χειρουργικοί κανόνες στην Οφθαλμολογία. Το 1899 γίνεται Πρόεδρος της Ιατρικής Ακαδημίας. Τιμήθηκε με πολλά μετάλλια και παράσημα και με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής για τις υπηρεσίες του στον γαλλογερμανικό πόλεμο. Πήρε και το ελληνικό παράσημο των Ανωτέρων Ταξιαρχών. Η Ελληνική κυβέρνηση δύο φορές του πρότεινε έδρα στο Εθνικό Πανεπιστήμιο το 1863. Στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο διοργάνωσε υπηρεσία του Ερυθρού Σταυρού. Υπήρξε ο ιδρυτής των ΑΡΧΕΙΩΝ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΑΣ (1880), που γρήγορα απέκτησε παγκόσμιο κύρος.

Μακρύς ο κατάλογος των εκδοθέντων συγγραμμάτων, ανακοινώσεων και άρθρων του σοφού αυτού Καθηγητή. Άφησε 312 συγγράμματα και μονογραφίες. Συνεργάστηκε στενά με τον μέγιστο Βιολόγο όλων των εποχών L. Pasteur. Έλληνες μαθητές του Πανά υπήρξαν οι οφθαλμίατροι Γαζέπης, Δελλαπόρτας, Στέλιος Ι. Χαραμής, Τρά-ντας και ο από Κωνσταντινούπολη ο Γ. Ταχιντζής. Ο άξιος μαθητής του Στέλιος Χαραμής φύλαξε με θρησκευτική ευλάβεια μερικά από τα σοφά αποφθέγματα του δασκάλου του, όπως: "Η έρευνα είναι η βάση της επιστήμης", "Η ρουτίνα είναι το ναυάγιο της προόδου", "Να επαινείς χωρίς να εγκωμιάζεις", "Δεν γίνεσαι μεγάλος αν δεν είσαι καλός χριστιανός". Στην γενέτειρά του Κεφαλονιά πήγε δύο φορές, το 1868 και το 1875. Ο Φωτεινός παντρεύτηκε με την Μαρία Μπαλή κόρη Τραπεζίτη από την Χίο που έμενε στο Λονδίνο. Επειδή δεν απέκτησαν παιδί υιοθέτησαν την Μαρία - ανηψιά της γυναίκας του- που αργότερα παντρεύτηκε με τον λόρδο Κραίην. Η γυναίκα του Μαρία κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο ήλθε στην Ελλάδα επικεφαλής νοσοκομειακού χειρουργείου που συνέστησε η ίδια με γάλλους γιατρούς και γαλλίδες αδελφές και πρόσφερε τις υπηρεσίες της στο μέτωπο της Ηπείρου, μέχρι την ανακωχή όπου έγινε η κατάληψη των Ιωαννίνων. Όταν αναχώρησε για την Γαλλία ο βασιλιάς Κωνσταντίνος της απένειμε τον Χρυσούν Σταυρό του Σωτήρος και παρασημοφόρησε τους Γάλλους χειρουργούς.

Λόγω βαρειάς ασθένειας (νόσος Aran - Duchenne), το 1900, ο Φωτεινός σταμάτησε να διδάσκει. Πέθανε στην έπαυλή του στο Παρίσι, στις 6/1/1902. Κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη. Ο τάφος του βρίσκεται στο κοιμητήριο του πευκόφυτου λόφου του Δήμου Roissy (στο Παρίσι). Ο δήμος Roissy τον θεωρούσε ευεργέτη του και έδωσε το όνομά του σε μιά λεωφόρο. Το μαυσωλείο έχει σχήμα ελληνικής εκκλησίας με κολώνες Ιωνικού ρυθμού.

Η αρχιτεκτονική διαρύθμιση, ο εσωτερικός διάκοσμος, το επιτάφιο μνήμα, η ελληνική επιγραφή "ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΑΝΑ", τα πάντα είναι ελληνικά και φανερώνουν ακλόνητη πίστη στα πάτρια δόγματα, ιερό σεβασμό στους εκκλησιαστικούς θεσμούς και βαθύτατη προσήλωση στη μητρική γλώσσα.

Η ζωή του θυμίζει τον βίο ενός αγίου.Το επιστημονικό του έργο μοιάζει να έχει κάτι το θεϊκό. Κοιτάζοντας τον παρισινό τάφο του θυμάται κανείς ότι γεννήθηκε την ημέρα των Φώτων. Βαφτίστηκε Φωτεινός. Δημιούργησε ένα φωτεινό έργο. Πέθανε την ημέρα των Φώτων.

Ο μεγαλοπρεπής μαρμάρινος ανδριάντας του με έναν μικρό άρρωστο, φιλοτεχνημένος από τον Γάλλο Bouchet (1904) κοσμεί την αυλή του HOTEL-DIEU όπου ο Πανάς ίδρυσε τη φημισμένη οφθαλμολογική κλινική του.

Όταν έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του ο Γάλλος υπουργός Παιδείας και Καλών Τεχνών M. Chaumie στον διθυραμβικό λόγο του ανέφερε : "Γεννήθηκε σ' εκείνον τον υπέροχο τόπο της Ελλάδας όπου το φως πλημμυρίζει τα μάτια των παιδιών. Αυτή η χαρούμενη παιδική ανάμνηση τον είχε, ασφαλώς, συγκινήσει τόσο έντονα, ώστε διαισθανόταν βαθιά την ανάγκη να βοηθήσει όσους οι αρρώστιες των ματιών βύθιζαν στο σκοτάδι...". Ο Καθηγητής Paul Bregeat της Ιατρικής Ακαδημίας της Γαλλίας αναφέρει : "Αν είναι αλήθεια πως ορισμένοι Γάλλοι χαρακτηρίζονται από την ευγένεια στην ψυχή και στο πνεύμα, τότε, θα πρέπει να πιστέψουμε ότι αυτές τις κύριες αρετές τις έχουν κληρονομήσει από ορισμένους Έλληνες και ότι ένας απ' αυτούς υπήρξε ο Φωτεινός Πανάς".

ΠΑΝΑΓΗΣ Σ. ΑΥΓΟΥΣΤΑΤΟΣ

Πηγές- "Κεφαλληνιακά Σύμμεικτα" - Η. Τσιτσέλη

- Τιμητική εκδήλωση για τα 150 χρόνια από τη γέννηση του Φ. Πανά που έγινε το 1983 στην Κεφαλονιά.