«ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ»

 «Πατρίδα, σαν τον ήλιο σου, ήλιος αλλού δε λάμπει!»

Ο πρώτος στίχος από το ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη με τίτλο: «Στην Πατρίδα»,

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.-Το Ιόνιο χρωστά το όνομά του στην όμορφη Ιώ[1]. Ξελογιάστηκε από τον Δία, μεταμορφώθηκε σε αγελάδα και κυνηγήθηκε από την ΗΡΑ. Κυνηγημένη, πέρασε από τη θάλασσα των Επτανήσων με κατεύθυνση την Αφρική. Το πέρασμά της έκανε το πέλαγος να ονομαστεί Ιόνιο.

2.-Ο Οδυσσέας, μυθικός βασιλιάς της Ιθάκης, είναι ο κυριότερος χαρακτήρας στο επικά ποιήματα του Ομήρου. Ο  Οδυσσέας, ανάγκασε τον Όμηρο « να τον ακολουθήσει, να τον περιγράψει ,να τον μιμηθεί[2]»" για να φτάσει ο Ρώσος συγγραφέα A.POLESHSCHUK να πει πως «Οδυσσέας και ο Όμηρος ήταν ένα και το αυτό πρόσωπο."[3],

Επιτρέψτε μου να πω ότι ο Επτανήσιος είναι ο ίδιος  Οδυσσέας ,δεν αφομοιώνεται, γυρίζει στον κόσμο αλλά όπου και να βρίσκεται μένει πνευματικά προσκολλημένος στο νησί του, είναι πνεύμα φιλελεύθερο και δημιουργικό .Άλλωστε τα Επτάνησα είναι ένας χώρος δράσης και δημιουργίας, μονοπάτι του αρχαίου και του νεώτερου κόσμου .

3.Τα Ιόνια νησιά ή Επτάνησα είναι  η παντοτινή πύλη Ανατολής και Δύσης, ένας στρατηγικό σταυροδρόμι, ένας κόσμος ολόκληρος .Κάθε νησί έχει την δική του σημαντική ιστορία ,είναι ένα ξεχωριστό σημείο αναφοράς. Αποκομμένα από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία ήδη κατά τον 12ο αιώνα, δεν θα γνωρίσουν σχεδόν ποτέ την οθωμανική κατάκτηση αλλά θα υποταχθούν σε διάφορες δυτικές κυριαρχίες. Διαρκέστερες θα αποδειχθούν αυτές της Βενετίας (14ος-1797) και της Αγγλίας (1815-1864), η οποία θα λήξει με τη Ένωση των νησιών με την Ελλάδα. Στο ενδιάμεσο, οι Επτανήσιοι θα γνωρίσουν σημαντικές στιγμές πολιτικής ανάτασης: το 1797 ο στρατός του Ναπολέοντα θα καταλύσει την βενετική κυριαρχία και θα κηρύξει τη δημοκρατία ενώ το 1800 θα ιδρυθεί η Επτάνησος Πολιτεία (-1807), το πρώτο ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος, με δικό του Σύνταγμα, διοίκηση, εκπαίδευση και εφημερίδες.

4.-Αποτελεί κοινό τόπος ότι τα Επτάνησα το καθένα ξεχωριστά , υπήρξαν διαχρονικά  πνευματικός φάρος με  μέγιστη  εθνική, πνευματική, προσφορά στην πνευματική ζωή του Νέου Ελληνισμού.

Την ώρα που από το 1453 « μαυροφόρα απελπισιά. πικρής σκλαβιάς χειροπιαστό σκοτάδι[4]»σκέπαζε τους υπόδουλους Ελληνικούς τόπους, τα Επτάνησα και η Κρήτη  υπήρξαν το καταφύγιο για τους Έλληνες που δεν ήθελαν να ζήσουν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό και χώρος ομαδικών εγκαταστάσεων προσφύγων.  Η βυζαντινή καλλιτεχνική παράδοση συνεχίστηκε σε νέα κέντρα που δημιουργήθηκαν εκτός της οθωμανικής επικράτειας και, κυρίως,  στην Κρήτη, και τα Επτάνησα  στα οποία μετανάστευσαν Κωνσταντινοπολίτες ζωγράφοι και πνευματικοί άνθρωποι  μεταλαμπαδεύοντας την τέχνη τους. Μάλιστα, στην Κρήτη ανθισε η πνευματική δημιουργία με την περίφημη «Κρητική σχολή» και μετά την κατάληψη του Χάνδακα από τους Τούρκους[5] (1669).  Τα Επτάνησα δέχθηκαν ένα μεγάλο κύμα προσφύγων από την Κρήτη, που  μπόλιασαν με πνευματικότητα κι έφεραν μαζί τους πολλά στοιχεία πολιτισμού, της τέχνης και της λογοτεχνίας τους. Στα Ιόνια νησιά με τους δυτικούς κατακτητές είχε διαμορφωθεί η Επτανησιακή παράδοση  που έφερε μια πραγματική πνευματική ανθοφορία.. Τα Επτάνησα, γέφυρα ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, κατά τη μακρόχρονη βενετική κυριαρχία, ήλθαν σε επαφή με το ευρωπαϊκό πνεύμα και αφομοίωσαν  τις αξίες του δυτικού πολιτισμού, διατηρώντας όμως πάντοτε  την ελληνική παράδοση, τη γλώσσα και τη θρησκεία . Οι Επτανήσιοι ξενιτεύονται δουλεύουν και σπουδάζουν και γίνονται μέτοχοι της Ελληνικής παιδείας και των ρευμάτων που αλλάζουν το Κόσμο .

Η Βενετία όσο και τα άλλα ιταλικά πνευματικά κέντρα (Πάδοβα, Φλωρεντία, Πίζα κ.ά.) υπήρξαν χώροι συνάντησης Κρητικών, Επτανησίων, Κυπρίων και άλλων Ελλήνων από βενετοκρατούμενες περιοχές. Η Βενετία είχε φροντίσει να σπουδάζουν οι υπήκοοι της στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας[6], που ήταν κατεξοχήν φιλελεύθερο ίδρυμα, γεγονός που μας επιτρέπει να έχουμε σαφέστερη αντίληψη για τη μορφή της παιδείας που μεταλαμπάδευαν οι Έλληνες φοιτητές στις πατρίδες τους.  Έτσι  δημιουργήθηκε όπως είναι φυσικό διαχρονικά μια πνευματική συνάφεια των Επτανησίων ,με την Βενετία που είχε σαν συνέπεια την στενή επαφή με την πνευματική δύση και την καλλιέργεια των γραμμάτων. Υπήρξε παράλληλα θετική επίδραση μιας ανώτερης παιδείας και καλλιέργειας, μουσικής και τεχνών, κουλτούρας µε µια λέξη, που διέφερε ουσιαστικά συγκρινόμενη µε εκείνη της Οθωµανικής βαρβαρότητας. Πρέπει να σημειώσουμε όμως ότι η συνάφεια των Επτανησίων με την Ιταλία είχε και σαν συνέπεια, όπως αναφέρει ο  σπουδαίος ιστορικός Ν.Κουρκουμέλης[7] να υπάρξουν σε συγκεκριμένες ιστορικές συγκυρίες  πρόσφυγες στην Κέρκυρα Ιταλοί λόγιοι. Μάλιστα αναφέρει ότι «οι Σάντο Ρόσσι (Santo Rossi), από την Κρεμόνα και Κάρλο Μορέττι (Carlo Moretti) από το Μομφεράτο, που υπήρξαν δάσκαλοι του Διονύσιου Σολωμού καθώς επίσης ο ΤζανΜπατίστα Μορατέλλι (Gianbattista Moratelli) από τη Μόντενα, δάσκαλος των Ερμάννου Λούντζη και Γεώργιου Τερτσέτη.»

Όπως φαίνεται ότι είπε ένας μεγάλος διανοούμενος από τη Ζάκυνθο ο ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΡΩΜΑΣ ΤΑ ΕΠΤΑΝΗΣΑ ΤΕΛΙΚΑ ΕΓΙΝΑΝ « η δύση της ανατολής  και ανατολή της δύσης»

1.1.-ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΩΣΗ:

Ο ευρωπαϊκός και στη συνέχεια ο ελληνικός Διαφωτισμός (ακολουθία και εν πολλοίς συνέπεια της Αναγέννησης των γραμμάτων και των τεχνών στη Δύση), ως γνωστόν, υπήρξαν γενεσιουργοί δυνάμεις πνευματικής και, βεβαίως, πολιτικής αναδόμησης του Γένους κατά την περίοδο της προετοιμασίας της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης. Για να φτάσουμε στα πνευματικά Επτάνησα την εποχή της ΕΝΩΣΗΣ πρέπει να μνημονεύσουμε σε ποιους οφείλεται η προπαρασκευή αυτού  του γόνιμου πνευματικού εδάφους στα νησιά μας και εν μέρει και στον Ελληνισμό. Υψηλής σημασίας προσωπικότητες αυτού του μεγαλειώδους φαινομένου του Διαφωτισμού υπήρξαν οι ακόλουθοι επτανήσιοι :

1.1.1.-Ηγετική μορφή του κύκλου των ελλήνων λογίων που στράφηκαν στη χρήση της κοινής Ελληνικής γλώσσας  ήταν ο Κερκυραίος ιερωμένος, φιλόλογος, τυπογράφος, χαρτογράφος και κωδικογράφος Νικόλαος Σοφιανός, που έζησε τον 16ο αιώνα [8].Ο Σοφιανός πίστευε ότι μόνο με τη χρήση της κοινής Ελληνικής γλώσσας  ήταν δυνατή η διάδοση της παιδείας και, συνεπώς, η αφύπνιση του γένους. Σε αυτόν οφείλουμε την πρώτη γραμματική της νεοελληνικής γλώσσας.  «Επειδή εις τέτοιαν κακήν τύχην  κατήντησε το πάλαι ποτέ μακαριστόν γένος ημών των Γραικών, ότι μόλις ευρίσκεται τώρη διδάσκαλος οπού να ’ναι ικανός να διδάσκει τους νέους καν την γραμματικήν τέχνην, πόσω μάλλον ρητορικήν και λογικήν, γεωμετρίαν και αστρονομίαν και τ’ άλλα της φιλοσοφίας τα μέρη.[9]» Ο Σοφιανός υπήρξε μέγιστος και η προσφορά του είναι ανεκτίμητη για τον ΕΛΛΗΝΙΣΜΌ ΚΑΙ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ

1.1.2.- Ὁ Ἠλίας Μηνιάτης,  από το Ληξούρι (1669 - Πάτρα 1714) ήταν  κατά τον  Χ. Θεοδωράτο «ο Χρυσόστομος του Τουρκοκρατουμενου Ελληνισμού», ὁ σημαντικότερος εκκλησιαστικός ρήτορας της Τουρκοκρατίας. Ο φλογερός  μέγιστος ρήτορας γράφει και  μιλά σε γλώσσα κατανοητή δημοτική, μιλά με γνώση  με πάθος ,ζωντάνια και συναρπάζει στάθηκε «πέτρα σκανδάλου[10]» μέσα στους αιώνες ,υπήρξε μέγας διδάσκαλος του γένους με κλασσική μόρφωση όπως φαίνεται από τις Διδαχές» του[11].

Ίδρυσε την πρώτη ανωτέρα Σχολή της Επτανήσου [12] και συνέβαλε αποφασιστικά στην εκκλησιαστή πορεία

1.1.3.- Ο Βικέντιος Δαμωδός (1700-1752),ο πρώτος φιλόσοφος μετα την Αλωση, δικηγόρος από την Κεφαλονιά από τα Χαυριάτα ,αυτός ο   εκπληκτικός εργάτης του λόγου της συγγραφής και της διδαχής, θεωρούμενος πρόδρομος της απλο-ελληνικής(δημοτικής) γλώσσας και πρωτοπόρος δάσκαλος της αριστοτελικής ηθικής. Υπόδειγμα «η σύνοψη της ηθικής  φιλοσοφίας» είναι  ένας από τους πρώιμους εκπροσώπους του Νεοελληνικού διαφωτισμού.  Ο Βικέντιος Δαμωδός που στόχο του είχε, όπως ο ίδιος σημειώνει στο Προοίμιο της «Φυσιολογίας» του, «τον φωτισμό του περιδόξου Γένους μας», συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη της Νεοελληνικής φιλοσοφικής σκέψεως.

1.1.4.-Ο Ευγένιος Βούλγαρης ,ο Κερκυραίος(1716-1806) ενας σοφός ,με απαράμιλλη ευγλωττία ,ένα ανοιχτό μυαλό, μεταφραστής του Βολταίρου και διαπρεπής στοχαστής του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Με τη διδασκαλία του και τα συγγράμματά του εγκαινίασε μια νέα εποχή στην ιστορία της ελληνικής παιδείας. Οι φιλελεύθερες ιδέες του προετοίμασαν το έδαφος για τον ελληνικό διαφωτισμό.

1.1.5.- ο Κερκυραίος Νικηφόρος Θεοτόκης, ο μεγάλος  Διδάσκαλος του υποδούλου Γένους, συγγραφέας διαπρεπής και περίφημος εκκλησιαστικός ρήτορας (1736- 1805).

Θα ήθελα να επισημάνω ότι οι Επτανήσιοι λόγιοι-διδάσκαλοι του Γένους με την έντονη παρουσία τους, έφεραν την καλλιέργεια της νεοελληνικής παιδείας που αποτέλεσε το κεντρικό όχημα πνευματικής ανεξαρτησίας  του Γένους έφεραν  ιδέες της Δύσης και  στην ουσία με τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό .

1.2.-ΟΙ ΕΠΤΑΝΗΣΙΟΙ ΛΟΓΙΟΙ

1.2.1.-Οι Επτανήσιοι, από τα τέλη του 18ου αιώνα, συνειδητοποίησαν την αναγκαιότητα της ανάδειξης της δημοτικής ως επίσημης γλώσσας του έθνους, ως δε την πιο ολοκληρωμένη έκφρασή της, θεώρησαν αυτήν του δημοτικού τραγουδιού. Διακεκριμένοι Επτανήσιοι λόγιοι, με λαμπρές σπουδές στην Ευρώπη και άριστοι γνώστες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας  (Διονύσιος Σολωμός, Ανδρέας Λασκαράτος, Γεώργιος Τερτσέτης, Παναγιώτης Πανάς και τόσοι άλλοι) «μπολιάζουν την πνευματική ζωή του προεπαναστατικού αρχικά ελλαδικού χώρου και, στη συνέχεια, του νεοσύστατου ελληνικού κράτους»[13].

Στις 5 Νοέμβριου 1815. η Αγγλία και η Ρωσία υπογράφουν στο Παρίσι ειδική συνθήκη, σύμφωνα με την οποία τα Επτάνησα τίθενται υπό την «προστασία της Αγγλίας» με την ονομασία Ηνωμέναι Πολιτείαι των Ιονίων Νήσων. Ετσι άρχισε η «Αγγλοκρατία» στα Επτάνησα που τελείωσε με Ένωση με την Ελλάδα  το 1864

Μετά την υπογραφή της συνθήκης, (5 Νοεμβρίου 1815) η Αγγλία έστειλε διοικητή-αρμοστή στα Επτάνησα τον  στρατηγό Θ.Μαίτλαντ (Thomas Maitland), ο οποίος επέβαλε μέσα σε κλίμα ουσιαστικής κατοχής το σύνταγμα του 1817.  Αυτό το πολιτικό σχήμα, η τυπική ανεξαρτησία υπό την «προστασία» των Άγγλων, ήταν στην πραγματικότητα η πιο σκληρή αποικιοκρατία . Ο πνευματικός άνθρωπος και  μέγας Ριζοσπάστης και αγωνιστής Π. Πανάς από τα Σπαρτιά της Κεφαλονιάς έγραψε ότι το Σύνταγμα του 1817 ήταν « εντεχνον πολιτικόν κατασκεύασμα χαλκευθέν  εν μέσω φοβεράς τρομοκρατίας  υπό του αρμοστού Μαιτλάνδου  και εμπαικτικώς «Σύνταγμα του 1817» τιτλοφορηθέν εδέσμευε  χείρας τε και πόδας  του Ιονίου λαού και παρέδωκεν αυτόν εις την αυθαίρετον εξουσίαν του αρμοστού ,ούτινος η διαταγή απετελει τον ανώτατον του μικρού εκείνου κρατους νόμον»

1.2.2.-Την ευλογημένη  άνοιξη του 1821 ξέσπασε στο Μοριά και τη Ρούμελη,  η Επανάσταση. Οι Επτανήσιοι  είχαν ενεργή ανάμιξη  στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 .Αγνοώντας τα τρομοκρατικά μέτρα της Αγγλοκρατίας, εμψυχώνουν τους συμπολίτες τους και εργάζονται θαρραλέα για τη συγκέντρωση και αποστολή χρημάτων και πολεμοφοδίων, για τη στρατολόγηση εθελοντών, για την περίθαλψη και στέγαση των προσφύγων και των οικογενειών τους. Οι Επτανήσιοι πήραν μέρος στις μάχες με κορύφωση την μάχη του Λαλά  και πρωταγωνίστησαν στην Εθνική Επανάσταση του 1821

Μετά την  ίδρυση, πάνω στα συντρίμμια, του μικρού Ελληνικού Κράτους, φούντωσε στα στήθη των Επτανησίων ή λαχτάρα για την ένωση. Ας μην ξεχνούμε τον Πρωτομάρτυρα Κερκυραίο Ιωάννη Καποδίστρια ,πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας

 1.2.3.-Ο Σολωμός ο  μέγιστος της Επτανησιακής Σχολής  (Σολωμός, Βαλαωρίτης, Λασκαράτος, Μαρκοράς, Πολυλάς, Τερτσέτης, Τυπάλδος, Κάλβος).. Η Επτανησιακή Σχολή με κέντρο τον ηγέτη της Διονύσιο Σολωμό μπορεί να χωριστεί:

στους προσολωμικούς, δηλαδή τους Εφτανησιώτες λογοτέχνες που έζησαν πριν από το Σολωμό, ανήκαν στο Διαφωτισμό και κατά κάποιο τρόπο προετοίμασαν το έδαφος για την εμφάνιση του Σολωμού, : Αντώνιος Μαρτελάος, Νικόλαος Κουτούζης

τους σολωμικούς, που δημιουργούν επηρεασμένοι άμεσα από το έργο του Σολωμού και βαδίζουν στα ίχνη του (αυτοί απαρτίζουν την κυρίως Επτανησιακή Σχολή) Διονύσιος Σολωμός, Ιάκωβος Πολυλάς, Αντώνιος Μάτεσης, Ιούλιος Τυπάλδος, Γεώργιος Τερτσέτης, ο δικαστής  που αντιστάθηκε στην καταδίκη του Κολοκοτρώνη, Γεράσιμος Μαρκοράς, Γεώργιος Καλοσγούρος, Λορέντζος Μαβίλης, αυτός ο αγνός ήρωας που μάχεται και πεθαίνει για την λευτεριά  και

τους εξωσολωμικούς, δηλαδή τους λογοτέχνες που, αν και είναι Εφτανησιώτες και ανήκουν στην ίδια εποχή, εντούτοις δεν επηρεάστηκαν στο έργο τους από το Σολωμό.: Ανδρέας Κάλβος, Αριστοτέλης Βαλαωρίτης και Ανδρέας Λασκαράτος.

Στα Επτάνησα το βασικό λογοτεχνικό είδος που καλλιεργείται είναι η ποίηση, λυρική, επικολυρική και σατιρική. Στην πεζογραφία καλλιεργείται κυρίως το κριτικό δοκίμιο. Όσον αφορά στο θέατρο, σημαντικότατη είναι η συμβολή του Αντώνιου Μάτεση με το δράμα του «Ο Βασιλικός», γραμμένο στα 1830. Πρόκειται για το πρώτο θεατρικό έργο με κοινωνικό περιεχόμενο, που διαδραματίζεται στις αρχές του 18ου αιώνα στα νησιά.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής είναι τα εξής:

Από άποψη θεμάτων ιδιαίτερη θέση στην επτανησιακή ποίηση έχει η αγάπη για την πατρίδα, ο θαυμασμός για τη φύση, η πίστη στο Θεό και η εξύμνηση του έρωτα στην πιο αγνή και αυθεντική του μορφή.

Όσον αφορά στη μορφή το κυριότερο γνώρισμα είναι η δημοτική γλώσσα, την οποία οι Επτανήσιοι λογοτέχνες όχι μόνο υιοθετούν και καλλιεργούν, αλλά την υποστηρίζουν και θεωρητικά με διάφορες μελέτες και άρθρα τους.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η ολιγογραφία, καθώς και η έλλειψη ρητορικών εξάρσεων και στόμφου.

Τέλος, η ιδιαίτερη φροντίδα στην επεξεργασία του στίχου.

Μερικά από τα σπουδαία έργα των λογοτεχνών της Επτανησιακής Σχολής είναι τα ακόλουθα:

Ο `Ύμνος εις την περίφημο Γαλλίαν, αρχιστράτηγον Βοναπάρτη και τον στρατηγόν Γεντίλλην» του Αντώνιου Μαρτελάου,

«Ο Βασιλικός» του Αντώνιου Μάτεση,

Ο «`Υμνος εις την Ελευθερία» και οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Διονυσίου Σολωμού,

«Ο `Ορκος» του Γεράσιμου Μαρκορά, του ηθικού υποδείγματος

τα «Προλεγόμενα» του Ιάκωβου Πολυλά, που μάχεται  για την Ένωση

τα «Ποιήματα διάφορα» του Ιουλίου Τυπάλδου, του αδιάβλητου δικαστή.

τα «Μυστήρια της Κεφαλονιάς» του Ανδρέα Λασκαράτου(1811-1901), που έχει σπάνιο φρόνημα και προσπαθεί να φρονηματίσει και  που τον έφερε η προσπάθεια, κυνηγημένο κατατρεγμένο αλλά πάντα μαχητή.

ο «Φωτεινός» και ο «Αστραπόγιαννος» του μέγιστου Αριστοτέλη Βαλαωρίτη

και οι είκοσι πατριωτικές «Ωδές» του Ανδρέα Κάλβου.

 1.2.4.-Ο Διονύσιος Σολωμός οραματιζόταν τήν Ελευθερία, τη «βγαλμένη από  τά κόκκαλα τών Ελλήνων», να σαρώνει τον εχθρό από τήν Αθάνατη Ελλάδα μας.

Ο  μεγάλος Ζακυνθινός  Α.Κάλβος με τις φλογερές ωδές σαν εθνικό ευαγγέλικο σάλπισμα...

«Τρέξατε, δεῦτε

οἱ τῶν Ἑλλήνων παῖδες·

ἦλθ᾿ὁ καιρὸς τῆς δόξης,

τοὺς εὐκλεεῖς προγόνους μας

ἂς μιμηθῶμεν».

Και  χιλιάδες Επτανήσιοι έσπευσαν και έδωσαν την ζωή τους στο μονάκριβο δέντρο της Ελληνικής Ελευθερίας.

Ο Σεφέρης αναφέρει για τον Σολωμό:

«Ο γενάρχης της λογοτεχνίας αυτής δεν ήξερε ελληνικά, αλλά τα έμαθε και τα μάθαινε ως το τέλος της ζωής του. […] Αλλά την πορεία της ελληνικής γλώσσας την εχάραξε μια για πάντα η διάνοια του Σολωμού. Και ίσως επειδή ερχότανε κάθε τόσο από μακριά, να κοίταξε τα πράγματα με το φρέσκο και το σίγουρο μάτι που τα κοίταξε.» (Σεφέρης [1937] 1984: 71, 74)

Ο Ύμνος στη Ελευθερία  είναι ποίημα πολιτικής και συγχρόνως λογοτεχνικής παρέμβασης, καθώς ταυτόχρονη και ισότιμη επιδίωξή του είναι να καταδείξει και τις λογοτεχνικές ικανότητες της αναγεννημένης Ελλάδας και της νεοελληνικής γλώσσας. Στην κρίσιμη συζήτηση που διεξάγεται ανάμεσα στους λόγιους της εποχής του σχετικά με τη γλώσσα στην οποία θα πρέπει να μιλούν και να γράφουν οι πολίτες τού υπό γένεση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, ο Σολωμός θα ταχθεί υπέρ της γλώσσας του λαού. Την άποψη αυτή θα υπερασπίσει τόσο με την ποίησή του όσο και με το κριτικό, μαχητικό κείμενο του Διαλόγου (1824) όπου ο Ποιητής, με την ηθική υποστήριξη του Φίλου, θα συγκρουστεί με τον Σοφολογιότατο.

ΠΟΙΗΤΗΣ

«Εκατάλαβα· θέλεις να ομιλήσουμε για τη γλώσσα· μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;….»

Τα χρόνια περνούσαν και τα Επτάνησα κάτω από την  Βρετανική κυριαρχία  και ο μέγας Σολωμός [Προς τους Επτανήσιους]

«Δυστυχισμένε μου λαέ, καλέ και ηγαπημένε,

πάντοτ’ ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε.»

1.2.5.- ΟΙ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΕΣ:

Το κίνημα του Ριζοσπαστισμού (1848-1864).

Η Κεφαλονιά υπήρξε το λίκνο του «Ριζοσπαστικού» κόμματος. Οι επιφανέστεροι Ριζοσπάστες, Ηλίας Ζερβός-Ιακωβάτος,  Γεράσιμος Λιβαδάς,  Ιωσήφ Μομφεράτος και ο Γεώργιος Τυπάλδος-Ιακωβάτος, είχαν σπουδάσει στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια απ’ όπου μετέφεραν τις καινούργιες δημοκρατικές ιδέες στα νησιά. Ως κόμμα λαϊκό και επαναστατικό που ήταν το Ριζοσπαστικό, εξέφραζε τις ελπίδες του ελληνικού λαού για την εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος, ο κυριότερος ίσως ηγέτης των Κεφαλλήνων ριζοσπαστών, μαζί με τον Ιωσήφ Μομφερράτο και τον ιερέα Παΐσιο Μεταξά, στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας του Φιλελεύθερος, που κυκλοφόρησε στις 19 Φεβρουαρίου 1849, τονίζει: « ...; Θέλομεν τω όντι να γίνωμεν και ουχί να λεγώμεθα απλώς Έλληνες. Θέλομεν να ενωθώμεν εις έν έθνος, αληθώς ελεύθερον και ανεξάρτητον, μεθ' όλης της ελληνικής φυλής».

Όμως οι διανουμενοι της Επτανήσου πήραν πάνω τους τον αγώνα

Η πρώτη εξέγερση, η επονομαζόμενη «εξέγερση του Σταυρού» (14 Σεπτεμβρίου 1848), η οποία κράτησε πάνω από δέκα ημέρες. πρωτοστατούσαν γνωστοί ριζοσπάστες όπως ο Ιωάννης Τυπάλδος Καπελέτος, ο ιερέας Παΐσιος Μεταξάς, ο Γεώργιος Μεταξάς Λυσέος και ο Νικόλαος Φωκάς-Ρεπούμπλικας. Όταν οι επαναστάτες εισέβαλαν στο Ληξούρι, της πορείας ηγούνταν τρεις ιερείς, οι Ματζουράτος, Κουτουφάς και Βουτσινάς, οι οποίοι κραύγαζαν το σύνθημα «Ζήτω η ελευθερία και η πατρίς». Στην εξέγερση της Σκάλας  (15-19 Αυγούστου 1949), που στρεφόταν κατά των Άγγλων, αλλά και κατά των αρχόντων, ορισμένοι από τους οποίους φονεύθηκαν από το πλήθος, και χαρακτηρίστηκε ως «Κομμούνα» της Κεφαλλονιάς, πρωτοστατούσαν οι Θεόδωρος Βλάχος, Αναστάσιος Λαμπρινάτος Μπομποτής και ο παπα-Γρηγόρης Ζαπάντης Νοδάρος, που αποκαλούνταν από τους αντιπάλους του παπα-ληστής και απαγχονίστηκε από τους Άγγλους, ενώ εξορίστηκαν οι Ηλίας Ζερβός Ιακωβάτος(1814-1894) και Ιωσήφ Μομφερράτος.

Αυτό το κλίμα, στο οποίο συναντώνται ριζοσπάστες και απόγονοι των Κολλυβάδων, όπως ο Κοσμάς Φλαμιάτος, είναι μοναδικό για τα ελληνικά δεδομένα και οδηγεί σε μια εξαιρετική σύνθεση. Ο Παναγιώτης Πανάς (1832-1896),ποητης ,δημοσιογράφος, ριζοσπάστης διανοούμενος  από τη νεώτερη γενιά των ριζοσπαστών, θα περάσει στον ρομαντικό σοσιαλισμό και θα επιχειρήσει να δώσει έναν εξισωτικό και κοινωνικό χαρακτήρα στη Μεγάλη Ιδέα μέσα από τη Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία, της οποίας υπήρξε συνιδρυτής μαζί με τον Ανδρέα Ρηγόπουλο, και την Εταιρεία Ρήγας, όπου συμμετείχε και ο επίσης κεφαλληνιακής καταγωγής ριζοσπάστης βουλευτής Ρόκκος Χοϊδάς (1830-1890), ο ιδρυτής της ελληνικής λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης, ο Τιμολέων Φιλήμων, ο Γεώργιος Φιλάρετος, κ.λπ.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΙ ΕΠΤΑΝΗΣΙΟΙ ΛΟΓΙΟΙ:

Ο Παύλος Καλλιγάς (1814-1896) μέγας νομοδιδάσκαλος ,οικονομολόγος, ιστοριογράφος αλλά και  δεινός συγγραφέας κατέχει εξέχουσα θέση στα νεοελληνικά γράμματα.

Ο Μπάμπης Αννινος (1852-1934,Ιωάννης Σκαλτσούνης (1821-1905), Ο ιστορικός Γεράσιμος Μαυρογιάννης 1823-1905)

1.2.6.-Την 22 Ιούλιου του 1864, ο βουλευτής Μ. Σχοινάς, ανερχόμενος στο βήμα και  υποδεχόμενος τους Επτανήσιους βουλευτές στην Ελληνική βουλή[14] αναφέρει : «Σεις αδελφοί Επτανήσιοι [...] διεσώσατε την ζωήν της εθνικότητος, την γλώσσαν, την θρησκείαν και τας ιστορικάς παραδόσεις [...]».Στην ιδία συνεδρίαση ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης λέγει: «.. η Ελλάς του 1821 αναγγενάται και ταυτίζεται μετα της Ελλάδος του 1864»

****

«Ζάκυθο χαίρε ολόανθη, Κεφαλονιά δουλεύτρα,

ω Κύθηρα, ω Παξοί,

κι εσύ του νου και της καρδιάς, ω Κέρκυρα μαγεύτρα,

και Ιθάκη εσύ ακουστή.»

[1912] Κωστής Παλαμάς

[1] Ήταν ιέρεια της Ήρας και έγινε ερωμένη του Δία. Σύμφωνα με τις διάφορες πηγές, η περιπέτειά της άρχισε όταν η Ήρα αντιλήφθηκε την παράνομη σχέση. Τότε ο Ζευς, για να την προστατεύσει από το μένος της συζύγου του, τη μεταμόρφωσε σε αγελάδα. Η Ήρα όμως υποχρέωσε τον Δία να αρνηθεί, με όρκο (αφροδίσιος όρκος), την παράνομη σχέση του και να της παραδώσει την ωραία αγελάδα, πράγμα που εκείνος αναγκάστηκε να κάνειΗ Ιώ περιπλανήθηκε ως αγελάδα στην περιοχή γύρω από τις Μυκήνες και κατόπιν πέρασε στην Εύβοια. Η Ήρα όμως δεν παραιτήθηκε από την εκδίκησή της και έστειλε έναν οίστρο (μύγα των βοδιών) για να την βασανίζει.

Τότε η Ιώ καταδιωκόμενη από τον οίστρο άρχισε να περιπλανάται σε όλη την Ελλάδα. Διέτρεξε την ακτή του Ιονίου πελάγους (που εξαιτίας της πήρε το όνομά του),.

[2] Βλ δ .Βασιλειάδη «θεωρία Εφτάστερη  η μαγεία του ιονίου «βιβλιοπωλείο της Εστίας σελ 10

[3] Από ενα σύντομο διήγημα,  του Ρώσου συγγραφέα A.POLESHSCHUK  με τίτλο  "ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ" ,  που έχει σχέση με την Ελληνική Μυθολογία,  σε μετάφραση του Γιώργου Μάντη. yπό a. poleshschuk (1968)

[4] Από το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη «το κρυφό σχολειό», που δημοσιεύτηκε το 1899

[5] Έως το 1669, χρονολογία κατά την οποία η Ενετοκρατούμενη από το 1210 Κρήτη υποτάχτηκε στους Οθωμανούς, και για τέσσερις περίπου αιώνες, στο νησί πραγματοποιήθηκε μια σημαντική αναπτυξιακή δραστηριότητα που κορυφώθηκε περί τα μέσα του 16ου αιώνα. Στο διάστημα αυτό, η ακμή των οικονομικών δραστηριοτήτων και του εμπορίου, η αναβάθμιση των τρόπων παραγωγής και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, είχαν ως ένα βαθμό αντίκτυπο και στην πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία.

[6] 1)Τα καταστατικά του Σωματείου (Nazione) των Ελλήνων φοιτητών του Πανεπιστημίου της Πάδοβας (17ος-18ος αι.) Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, 1995,2) «Έλληνες φοιτητές Ιταλία Ιταλία Πάδοβα» Στεργέλλης, Αριστείδης Π. Φιλολογικός Σύλλογος "Παρνασσός", 1970.

[7] http://exalapaxas.blogspot.gr/2010/11/blog-post.html

[8] Γιάνης Κορδάτος, Ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Από το 1453 ως το 1961, τόμος πρώτος,εκδ.Επικαιρότητα, Αθήνα, 1983.

[9] Σοφιανός Νικόλαος «Γραμματική της κοινής των Ελλήνων γλώσσης. Grammaire du Grec vulgaire, 1874. 84-85.»

[10] Ηλία Μηνιατη « ΠΕΤΡΑ ΣΚΑΝΔΑΛΟΥ ΗΤΟΙ Α. ΔΙΑΣΑΦΗΣΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΑΙΤΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΙΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗΣ

Β. ΑΙ ΚΥΡΙΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑΙ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΗΤΙΣ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ»

[11] `ΒΛ. Χ Θεοδωράτου: Πνευματικό Τέταρτο 1957 σελ 84

[12] Βλ. Ηλ. Τσιτσελη Κεφαλληνιακά Σύμμικτα  Αθηναι 1904 Α 455

[13] Βλ. καθ.Γιωργος Μοσχοπουλος αρθρο της 22.05.2011 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ «Η ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα»

[14] Βλ πρακτικά ΣΠΓ ΄ συνεδρίασης της Βουλής των Ελλήνων Της 22/7/1864 σελιδα 287

ΑΝΤΩΝΗΣ ΑΡΓΥΡΟΣ

Ομιλία στα πλαίσια εκδήλωσης της Ένωσης Επτανησίων Ελλάδος , η οποία έγινε την Παρασκευή 21 Οκτωβρίου στην Στοά του Βιβλίου