ΑΘΗΝΑ ΑΡΣΕΝΗ: «ΑΡΑΓΕ ΠΟΣΕΣ ΤΕΤΟΙΕΣ «ΝΤΟΡΕΣ» ΥΠΗΡΧΑΝ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΙ ΘΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ;

Αρθρογράφος: 
Μάνια Βορεάκου

Στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων φιλοξενείται η παράσταση «Το Πορτραίτο της Ντόρα», ένα έργο γραμμένο από τη Γαλλίδα συγγραφέα Helene Cixous το οποίο μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά από την θεατρική ομάδα «Λωτοφάγοι» και μας παρουσιάζεται στη σκηνή από τις 8 Δεκεμβρίου. Το έργο μας τοποθετεί στην Βιέννη του 1900, όπου η νεαρή Ida Bauer, ένα έξυπνο, αστικής τάξης κορίτσι, θεωρήθηκε ότι χρήζει ψυχιατρικής παρακολούθησης. Στο έργο εισάγονται, αναλύονται και καταρρίπτομαι μερικές από τις βασικές θεωρίες της ψυχανάλυσης του Φρόυντ.

Επί σκηνής τίθενται ερωτήματα τόσο γύρω από την ίδια την ανθρώπινη φύση και δη τη γυναικεία, όσο και για τις αντιφάσεις και τις προκαταλήψεις της ίδιας της Φροϋδικής μελέτης, βάζοντας εμάς τους θεατές, να παρακολουθήσουμε τα γεγονότα να ξετυλίγονται μέσα από τη ματιά της ίδιας της ασθενούς, -που στο έργο μας συστήνεται σαν Ντόρα- κι όχι από τη θέση της επιστήμης.

Η Αθηνά Αρσένη, ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Λωτοφάγοι», που υπογράφει την σκηνοθεσία της παράστασης, μας παραχώρησε μερικές από τις σκέψεις της επάνω σε αυτό το δημιούργημα, μας μίλησε για το θεατρικό αυτό ταξίδι που βρίσκει την αρχή του στα φοιτητικά της χρόνια, την ίδρυση της θεατρικής ομάδας «Λωτοφάγοι» καθώς και για την σχέση της με το φιλοσοφικό αυτό έργο, που αποτελεί εφαλτήριο για να μπορέσουμε να εξερευνήσουμε και οι ίδιοι τους εαυτούς μας.

Μάνια: -  Πείτε μας λίγα λόγια για την ομάδα «Λωτοφάγοι». Ποια είναι η σύστασή της και με ποιον τρόπο δραστηριοποιείται στον χώρο;

Αθηνά: - Η ίδρυση της θεατρικής ομάδας «Λωτοφάγοι» έγινε με παρότρυνση δική μου το 2008. Στόχος της ομάδας η δημιουργία και η εξερεύνηση των παραστατικών τεχνών. Από τότε μέχρι σήμερα οι Λωτοφάγοι υλοποιούν παραστάσεις σε διάφορα θέατρα, πολιτιστικούς χώρους, δήμους και σχολεία στην Αθήνα  αλλά και στην περιφέρεια. Οι θεατρικές παραστάσεις τους άλλοτε βασίζονται στο θέατρο επινόησης και άλλοτε συνεργάζονται ή επιλέγουν συγγραφείς με έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα. Οι Λωτοφάγοι είναι επίσης ιδρυτές του Athens Bar Theatre Festival.

Μάνια: - Σκηνοθετείτε ένα έργο βαθιά φιλοσοφικό,  που θίγει δύσκολα ζητήματα για την ανθρώπινη ύπαρξη. Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με αυτό το κείμενο και πώς αποφασίσατε να καταπιαστείτε με τα θέματα που πραγματεύεται;

Αθηνά: - Η πρώτη μου επαφή με το κείμενο ήταν στην Αγγλία κατά την διάρκεια των σπουδών μου το 2005. Στο πανεπιστήμιο είχαμε επιλέξει «Το πορτραίτο της Ντόρα»  για τις τελικές εξετάσεις, όπου και ανέβηκε με επιτυχία στο Derby Playhouse. Όταν επέστρεψα στην Ελλάδα μου έκανε μεγάλη εντύπωση που δεν το βρήκα μεταφρασμένο. Η αφορμή ήταν ο συνδυασμός της ομάδας, τέσσερις γυναίκες και μια μεγάλη βουτιά στο υποσυνείδητο μας, στην ψυχή, στις πληγές,  στα ταμπού και τις προκαταλήψεις, τα κοινωνικά πρότυπα που άλλοτε σε καθορίζουν και άλλοτε σε εμποδίζουν να ζήσεις. «Το πορτραίτο της Ντόρα» ήταν το κατάλληλο έργο για να εξερευνήσουμε τον άνθρωπο, την ψυχολογία της γυναίκας σύμφωνα με τη θεωρία του Φρόυντ και εν τέλει όλοι τους εαυτούς μας, ανεξαρτήτως φύλου.

Μάνια: - Μέσα στην παράσταση μεταξύ άλλων εξετάζονται και καταρρίπτονται εν μέρει θεωρίες που εξέφρασε ο Φρόυντ στις απαρχές της ψυχαναλυτικής επιστήμης. Κατά καιρούς πολλές από τις θεωρίες του έχουν αμφισβητηθεί ή έρχονται σε αντίθεση με νεότερες μεθόδους. Με ποιον τρόπο παρουσιάζεται το γεγονός αυτό στην παράσταση;

Αθηνά: - Η υποστηρικτική θέση της Helene Cixous προς την Ντόρα φαίνεται στο ότι επιλέγει να παρουσιάσει τα γεγονότα από την μεριά του κοριτσιού, δηλαδή της ασθενούς, κυρίως μέσα από τις αναμνήσεις της, στις οποίες φανερώνεται η τότε βιεννέζικη κοινωνία όπου υπερίσχυε το ανδρικό φύλο. Σκηνοθετικά δίνουμε έμφαση στα βιώματα της Ντόρα, μοιρασμένα σε τρεις ηθοποιούς, οι οποίες παίζουν και τους ανδρικούς και τους γυναικείους ρόλους.  Ο Φρόυντ στο έργο αλλά και στην πραγματική ιστορία φτάνει στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι η Ντόρα ήταν ερωτευμένη με τον κ. Κ προσπερνώντας τον θαυμασμό που έτρεφε η Ντόρα προς την κα. Κ, σύζυγο του κ. Κ και ερωμένη του πατέρα της, κ. Β. «Το 1951, ο Λακάν, στο γραπτό του «Παρέμβαση για την μεταβίβαση», καταπιάνεται με την περίπτωση της Ντόρα και θεωρεί ότι η αρνητική μεταβίβαση που είχε ως αποτέλεσμα την πρόωρη διακοπή της θεραπείας, σχετιζόταν με τις προκαταλήψεις του Φρόυντ πάνω στη σχέση άνδρα/ γυναίκα όπως επίσης και με την λανθασμένη ερμηνεία που αυτός έδωσε, ότι δηλαδή η Ντόρα ήταν ερωτευμένη με τον Κ - κάτι στο οποίο και ο ίδιος ο Φρόυντ αναφέρεται, κάνοντας την αυτοκριτική του», όπως μας είπε η Δρ. Ψυχανάλυσης κα. Ντόρα Περτέση και συμπληρώνει «το ζητούμενο ήταν η Κ, ως αντικείμενο γύρω από το οποίο η Ντόρα προσπαθούσε να αρθρώσει το ερώτημά της για το τί είναι μια γυναίκα.» Τέλος στο έργο η Cixous αφήνει να υπονοηθεί μια αδυναμία του Φρόυντ προς την Ντόρα. Στην αληθινή ιστορία υπάρχουν ισχυρισμοί πως ο Φρόυντ την ερωτεύτηκε πράγμα που αν έγινε, σίγουρα τον εμπόδισε να δει την αλήθεια.

Μάνια: - Ποια είναι  η Ντόρα στο έργο και στην πραγματικότητα και ποια θα μπορούσε να είναι η Ντόρα σήμερα;

Αθηνά: - Η Ντόρα, στην πραγματικότητα λέγεται Ida Bauer (1882-1945), κορίτσι βιεννέζικης αστικής τάξης, έξυπνη, μορφωμένη άρχισε την ανάλυσή της με τον Φρόυντ, έπειτα από αίτημα του πατέρα της, οποίος φοβήθηκε ότι η κόρη του θα αυτοκτονήσει. Η μαμά της δεν υπάρχει σαν ρόλος στο έργο, το οποίο δηλώνει την πραγματική απουσία της από την ζωή της Ντόρα και την ιδιαίτερη σχέση που είχε αναπτύξει η κόρη με τον πατέρα της. Ένα νεαρό κορίτσι που ψάχνει την ταυτότητα της, χαμένη μέσα στα σύμβολα της οικογένειας, της κοινωνίας και μπερδεμένη μέσα στα συναισθήματα της προσπαθεί να βγει απ’ το αδιέξοδο που βρίσκεται. Άραγε πόσες τέτοιες «Ντόρες» υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν ανάμεσα μας;

Μάνια: - Στο έργο φαίνεται πως θα  παρακολουθήσουμε την περίοδο  θεραπείας της Dora, με τα γεγονότα ειδωμένα από τη ματιά της ίδιας και όχι από αυτή του ψυχαναλυτή. Γιατί είναι σημαντικό να δούμε τα γεγονότα μέσα από τα μάτια της ασθενούς; Είναι τελικά “ασθενής”;

Αθηνά: - Η Cixous επιλέγει την Ντόρα, για να δώσει έμφαση στο γυναικείο φύλο και να υποστηρίξει την θέση της ασθενούς. Επίσης τα γεγονότα από την μεριά της Ντόρα έχουν περισσότερο ενδιαφέρον για τον θεατή. Οι περιγραφές των ονείρων και των αναμνήσεων είναι ποιητικές, ελεύθερες και πλούσιες σε εικόνες και ήχους, αντίθετα αν είχε επιλέξει τη θέση του ψυχαναλυτή, ο γραπτός λόγος της συγγραφέως θα ήταν επιστημονικός και συντηρητικός.

Μάνια: - Πώς εισάγεται η έννοια του φεμινισμού στο έργο;

Αθηνά: - Η έννοια του Φεμινισμού στο έργο υπάρχει καθ’ όλη την διάρκεια του. Ξεκινώντας από τον τίτλο του έργου «Το πορτραίτο της Ντόρα» το οποίο είναι και το προφανές μέχρι την εξέλιξη στην πλοκή, όπου η Ντόρα αποφασίζει να διακόψει την θεραπεία της με τον Φρόυντ, παίρνοντας την ζωή της στα χέρια της, αντιτιθέμενη στα ήθη της εποχής, όπου οι άνδρες αποφάσιζαν για τις γυναίκες. Η Ντόρα-γυναίκα επαναστατεί, δίνει μια κλωτσιά στο κοινωνικό καθεστώς και ανεξαρτητοποιείται από όλους και όλα.

Μάνια: - Στο σημείωμά σας για την παράσταση, αναφέρεστε ιδιαίτερα στην μνήμη και στο πόσο σημαντική  είναι για την ανθρώπινη ύπαρξη. Μιλάτε για τις προσωπικές μας Ιθάκες... Πιστεύετε πως το παρελθόν μας καθορίζει το παρόν μας; Φοβόμαστε τελικά να έρθουμε αντιμέτωποι με τον πραγματικό μας προορισμό, την δική μας Ιθάκη;

Αθηνά: - Μακάρι όλοι να είχαμε την τόλμη της Ντόρα και να βλέπαμε κατάματα την αλήθεια όπως την είδε εκείνη. Σίγουρα το παρελθόν παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη μας. Μπορούμε όμως να το δούμε, να το εξερευνήσουμε και κρατήσουμε ότι θεωρούμε εμείς πολύτιμο για να μπορέσουμε να εξελιχθούμε χωρίς να μένουμε κλειδωμένοι μέσα σε αυτό. Ο «άγνωστος» προορισμός, μας τρομάζει αλλά αν είμαστε ξεκάθαροι με το παρελθόν μας, θα είμαστε πιο έτοιμοι να ζήσουμε το παρόν και να υποδεχθούμε με ενδιαφέρον το μέλλον. 

Μάνια: - Τι επιθυμείτε να βιώσει ο θεατής από την εν λόγω παράσταση;

Αθηνά: - Ο θεατής, είναι ένας Λωτοφάγος, που θα «φάει» τον λωτό και θα ταξιδέψει μαζί μας στην Ιθάκη που δημιουργήσαμε, ένα πορτραίτο μιας νεαρής κοπέλας γεμάτο όνειρα, αναμνήσεις, αναζητήσεις  και ερωτήματα κοντά στο 1900 στην Βιέννη.

Πληροφορίες παράστασης

Συντελεστές

    Κείμενο: Hélène Cixous

    Μετάφραση: Λένα Κληρονόμου

    Σκηνοθεσία: Αθηνά Αρσένη

    Σκηνικά: Ιωάννα Παππαιωάνου

    Ενδυματολογία: Σοφία Χριστίνα Ραδίτσα

    Μουσική: Λαέρτης Μαλκότσης

    Βίντεο: Γιάννης Αρσένης

    Ερμηνεία: Μαρία Κοντογούρη, Μαρία Κουθούρη, Νάντια Συρίου

    Φωνή Έργου: Λαέρτης Μαλκότσης

    Φωτογραφία: Θοδωρής Καρακοζίδης

    Aφίσα: Tommaso Taraschi

    Πρόγραμμα: Ιωάννα Παπαϊωάννου

    Βοηθός Παραγωγής: Μαρία Νίτσου

    Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Ηλιάς Γεραφέντη

Παραστάσεις

8 Δεκεμβρίου 2014 μέχρι τις 13 Iανουαρίου 2015

Ημέρες και ώρες παραστάσεων κάθε Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00

Θεατρική Ομάδα Λωτοφάγοι

lotofagoi@ymail.com - www.lotofagoi.com  - www.facebook.com/lotofagoi – www.twitter.com/lotofagoi_

Πληροφορίες

Χώρος

Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων

Διεύθυνση

Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α, 11361, Κυψέλη, Αθήνα

Τηλέφωνα 213 00 40 496 69 45 34 84 45

http://www.artic.gr