ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΑΡΤΕΛΑΡΗΣ 1878 -1957: ΈΝΑΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΑΜΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ΟΥ ΑΙΩΝΑ

Στον απόηχο των ριζοσπαστών ιδρύονται σοσιαλιστικές ομάδες στη Κεφαλονιά. Πρωτοπόρος ο Μαρίνος Αντύπας με την ίδρυση και οργάνωση εστιών δράσης για την διακίνηση των σοσιαλιστικών ιδεών.

Στις δημοκρατικές δυνάμεις, που θα δημιουργήσουν τούς πυρήνες δράσης στον ευρύτερο αριστερό χώρο και θα συνδέσουν τον 19ο με τον 20ο αιώνα, συγκαταλέγεται ο Δημοσθένης Αρτελάρης καφετζής και γεωργός, από τον Αιγιαλό Σάμης.

Λίγα γνωρίζουμε για αυτόν τον αγωνιστή. Στα δημοτολόγια του Δήμου Σάμης καταγράφεται ο Δημοσθένης Αρτελάρης του Νικολάου και της Μαργαρίτας, που γεννήθηκε στα Βλαχάτα Σάμης 06.07.1878 και αποβίωσε στη Σάμη 30.05.1957, παντρεύτηκε στον Ασπρογέρακα την Αναστασία Στεργιάτου και απέκτησε οκτώ παιδιά. Τα Μητρώα αρρένων ΓΑΚ δεν αναφέρουν την γέννηση του. Από πληροφορίες των απογόνων του, οι εγγραφές είναι λανθασμένες και ατυχώς αναζητούν το προσωπικό του ημερολόγιο! Όσον αφορά στο επίθετο Αρτελάρης, καταγράφεται στο ημερολόγιο του βριγαντίνου (εμπορικού καραβιού με δύο κατάρτια 204 44/94 τόννων ) «Οδυσσέας » του Θιακού καπετάν Αντώνη Πεταλά – Μαράτου, από το 1839, « περιστατικά Σαββάτου 22 Ιουλίου, το καϊκι μας επήγε με τέσσαρους ανθρώπους εις το Κέρτζι1 να ψωνίσουν ο Μάντζαρος, ο Αλτελάρης… »2, στα « περιστατικά 30 8τωβρίου, γράφει ότι …μου εξεμπαρκαρήστηκαν τέσσαροι μαρινάροι:… Παναγής Αρτελάρης [sic]»3 και στις σημειώσεις του καπετάνιου στις αμοιβές μαρινάρων αναφέρεται ως Παναγής Αλτελάρης και Αρτελάρης. Επίσης Artillerie σημαίνει πυροβολητής στα Γερμανικά και Artellari πυροβολικό στα Σουηδικά.

Δράση Ο Δημοσθένης Αρτελάρης είναι από τα βασικά σοσιαλιστικά στελέχη της κίνησης του Μ. Αντύπα, στη Σάμη. Συμμετέχει σαν βασικός συνεργάτης του Αντύπα στην εκλογική αναμέτρηση του Μαρτίου 1896 με το κόμμα « των εργατικών και χωρικών τάξεων». Όταν το 1904 ιδρύει ο Αντύπας στο Αργοστόλι το Λαϊκό Αναγνωστήριο η «Ισότης » που γίνεται τόπος συγκέντρωσης και οργάνωσης ομάδων εργασίας με σκοπό την διακίνηση των σοσιαλιστικών ιδεών, ο Δημοσθένης δραστηριοποιείται στη Σάμη. Αναφέρεται μεταξύ των στενών συνεργατών, ομοϊδεατών και συνεχιστών των αγώνων και του έργου του Μ. Αντύπα μετά την αναχώρηση του το 1906 για τη Θεσσαλία και την δολοφονία του 8 Μαρτίου του 1907, είναι δε από αυτούς που πλαισιώνουν τον Σπύρο Αρσένη, που αναλαμβάνει την συνέχιση του έργου του και την δ/νση της εφημερίδας του «Ανάστασις». Μετά την δολοφονία του Μαρ. Αντύπα, μεταξύ αυτών που εκφώνησαν λόγο στο μνημόσυνο του, στο ναό της Σισσιώτισας, ήταν ο δάσκαλος Χ. Αμούργης και ο Δ. Αρτελάρης από τη Σάμη. «Η σοσιαλιστική μάλιστα ομάδα της Σάμης, τέλεσε και μνημόσυνο του Αντύπα, στο οποίο παραβρέθηκε πολύς κόσμος και στο οποίο μίλησαν οι ηγέτες της ομάδας Χ. Αμούργης και ο Δ. Αρτελάρης»4. Στα πρώτα χρόνια του Βενιζελισμού στη Κεφαλονιά στις εκλογές του Νοέμβρη 1910, ο Δ. Αρτελάρης ήταν μεταξύ των υποψηφίων σοσιαλιστών, οι οποίοι απέτυχαν μεν, αλλά ο σοσιαλιστική ιδέα εξαπλωνόταν. Στο χώρο της αριστεράς (κομμουνιστές και σοσιαλιστές ) που συνεχίζουν τούς αγώνες και διεκδικούν την παρουσία του κόμματος στο κοινοβούλιο, συνήθως αναφέρεται και ο Δ. Αρτελάρης, τουλάχιστον έως το 1933.

Σε μια περίοδο που χαρακτηριζόταν από τρομοκρατία, φυλακίσεις, εκτοπίσεις, ιδιώνυμο, και την ανάπτυξη του μεταξικού κινήματος, ιδεολόγοι - αγωνιστές σαν τον Δ. Αρτελάρη πρέπει να βρέθηκαν πολλές φορές σε δυσάρεστη θέση. Άλλωστε χρειαζόταν ιδιαίτερη τόλμη και πίστη για να συμμετέχεις σε τόσες εκλογικές αναμετρήσεις σε αυτούς τούς δύσκολους καιρούς για τις δημοκρατικές δυνάμεις.

ΠΗΓΕΣ 

Λουκάτου Σπ., Μαρίνος Σπ. Αντύπας, Αθήνα, 2007. Μοσχόπουλου Γ., Ιστορία της Κεφαλονιάς ,β’ τόμ., Αθήνα,1988. Δημοτολόγια Δήμου Σάμης Βλασσόπουλος Γ. «Οδυσσέας ένα καράβι της Ιθάκης 1837-1841», Μέλισσα, Αθήνα, 1992.

Το Κέρτζι βρίσκεται στη Κριμαία.

Γ. Β λ α σ σ ό π ο υ λ ο ς, «Οδυσσέας ένα καράβι της Ιθάκης 1837-1841», σ.196

Γ. Β λ α σ σ ό π ο υ λ ο ς, « Οδυσσέας ένα καράβι της Ιθάκης 1837-1841», σ.314-319

Λουκάτου Σπ., « Μαρίνος Σπ. Αντύπας », Αθήνα, 2007,σ.73.

Γ. Μ ο σ χ ό π ο υ λ ο υ , Ιστορία της Κεφαλονιάς, σελ. 232,306.

Έρευνα καταγραφή Σ. Λ. Γιακουμάτου 18 Μάη 2009

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Η φωτογραφία απεικονίζει το καφενείο του Δημοσθένη, στη Σάμη το 1936.

Φαίνεται όρθιος στη δεξιά πόρτα κάτο από τη λέξη <ΝΕΟΝ>.

Ευχαριστώ θερμά τη Σταυρούλα - Λιάνα Γιακουμάτου, γι' αυτήν την ανάρτηση.