«ΧΑΡΤΕΣ, ΛΙΜΑΝΙΑ, ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΑ ΤΟΠΙΑ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ & ΙΘΑΚΗΣ, ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΕΥΡΥΔΙΚΗΣ ΛΕΙΒΑΔΑ-ΝΤΟΥΚΑ»

«Με τ’ άρμενα της θάλασσας στα ρόδα των ανέμων: Χάρτες, Λιμάνια, Παραθαλάσσια τοπία Κεφαλλονιάς και Ιθάκης, Αρχείο και Συλλογή Ευρυδίκης Λειβαδά-Ντούκα», Αργοστόλι, εκδ. Οδύσσεια, 2018.

Η Ιστορία είναι μια μεγάλη αμμουδιά. Σαν το μικρό παιδί που η ματιά του συναπαντά μέσα στην απεραντοσύνη της άμμου, χρωματιστά βότσαλα και μικροσκοπικά κοχύλια, έτσι κι ο συγγραφέας, ξυπόλητος, ακριβώς εκεί που σκάει το κύμα, συλλέγει τον πολύτιμο θησαυρό του, εκείνον που την επόμενη στιγμή μπορεί να είναι θαμμένος στην άμμο ή ν’ αρμενίζει στο πέλαγος. Όταν ο συγγραφέας κουβαλά, μαζί με την αγάπη του για την Ιστορία, και τον οίστρο του λογοτέχνη, η ματιά του ξεπερνάει τον ορθολογικό φακό του ιστορικού, γίνεται πρισματική, και μας αποκαλύπτει ό,τι κάποτε ήταν ζωή αληθινή, σ’ όλα τα χρώματα και τις υποστάσεις της.

Η Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα είναι ακριβώς αυτό το μικρό παιδί που μια ζωή περιδιαβαίνει αμμουδιές και συλλέγει με επιμέλεια και θρησκευτική προσήλωση βοτσαλάκια της Ιστορίας. Χάρτες, φωτογραφίες, γκραβούρες, σκίτσα, χειρόγραφα, παλιές εκδόσεις, όλα εκείνα που για τους οίκους δημοπρασιών είναι απλώς ένας κωδικός αριθμός και ένα ποσό, αλλά για εκείνη είναι ασύγκριτα πολυτιμότερος θησαυρός από τη χρηματική του αξία. Είναι ψηφίδες της ίδιας της ψυχής της, που είναι ταυτισμένη με το αγαπημένο της νησί, εκείνο όπου γεννήθηκε, και στο πλήρωμα του χρόνου επέστρεψε, εκείνο που βρίσκεται πάντοτε στο επίκεντρο της επιστημονικής της έρευνας αλλά και της λογοτεχνικής της δημιουργίας.

Μόνο που τούτη τη φορά η Εύη μας ανοίγει διάπλατο το εργαστήρι της, και μας φανερώνει τις παλέτες με τα υλικά της, με τα αγαπημένα της παιχνίδια… Χάρτες, χαλκογραφίες, σκίτσα, παλιές φωτογραφίες των δυο νησιών μας, που για κείνη είναι ενότητα άρρηκτη, σμιλεμένη στο χρόνο. Αποσκευές στο ταξίδι της με τη χρονομηχανή της φαντασίας και της ψυχής της. Όλα εκείνα που συνέλεξε με κόπο έξοδα και χτυποκάρδι, που γέμισαν κάθε γωνιά της βιβλιοθήκης της, που αμέτρητος είναι ο χρόνος από τη ζωή της που έχει περάσει μελετώντας κάθε γωνιά τους, προσπαθώντας να διαβάσει πίσω από κάθε μολυβιά, κάθε ονομασία, κάθε λεπτομέρεια μιας φωτογραφίας την ιστορική αλήθεια, τη συνέχεια αυτού του τόπου στον χρόνο. «Με τ’ άρμενα της θάλασσας στα ρόδα των ανέμων», τα δυο νησιά μας, καράβια με ψηλά κατάρτια τα βουνά τους, Αίνο και Νήριτο, βουνά που λαχτάρισαν ν’ αγκαλιάσουν τη θάλασσα, παρουσιάζονται από την Εύη σε μια λευκωματική πολυτελή έκδοση 164 σελίδων, που ωστόσο δεν είναι απλώς ένα ακόμα λεύκωμα για το μεγαλύτερο από τα Εφτάνησα και για την πατρίδα του Οδυσσέα.

Γιατί εδώ τα πάντα έχουν τοποθετηθεί στη θέση τους, με τη φροντισμένη πολύπειρη συγγραφική ματιά της Εύης. Δεν είναι πολλές οι περιπτώσεις που ο συλλέκτης έχει και ο ίδιος την ιδιότητα του συγγραφέα και του ιστορικού ερευνητή, κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές τέτοιες συλλογές είτε να παραμένουν αναξιοποίητες είτε να χρειάζονται πολύχρονη επιμέλεια από ειδικούς ώστε να πραγματοποιηθεί η έκδοσή τους.

Εδώ, η πολύχρονη έρευνα έχει ήδη συντελεστεί, μια και το υλικό που παρουσιάζεται στον αναγνώστη έχει μελετηθεί και τεκμηριωθεί επαρκώς από την ίδια τη συγγραφέα, στην πολύχρονη ενασχόλησή της με την ιστορία των νησιών μας. Πλάι στο εξαιρετικό οπτικά αλλά και ως προς τη γραφιστική του απεικόνιση υλικό, ο αναγνώστης θα βρει λεπτομερή τεκμηρίωση που απαντά σ’ όλα εκείνα τα ερωτήματα που μας γεννιούνται όταν η ματιά μας περιπλανιέται σ’ έναν παλιό χάρτη. Το κείμενο και η εικόνα παντρεύονται με τρόπο χρηστικό και εύληπτο – κι όλοι εμείς που δεν έχουμε εντρυφήσει στη μελέτη εκείνου του υλικού έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε τις άγνωστες λεπτομέρειες, τα μυστικά που κρύβει.

Υπό την έννοια αυτή το λεύκωμα δεν προορίζεται για να το «ξεφυλλίσει» απλώς κανείς, αλλά για να «ανακαλύψει» όχι μόνο τα νησιά μας, αλλά και την «ανακαλυπτική» ματιά όλων εκείνων που τα επισκέπτονταν και προσπαθούσαν να τα απεικονίσουν «για τα μάτια» των άλλων. Με ελάχιστα τεχνικά μέσα και βασισμένοι στις δεξιότητες, τις γνώσεις και την οξυδέρκειά τους, οι χαρτογράφοι του παλιού καιρού, έβλεπαν τον τόπο μας για πρώτη φορά, δεν τον ήξεραν καθόλου και επιχειρούσαν να τον αποτυπώσουν πάνω στο χαρτί. Αντίθετα, εμείς, σήμερα, γνωρίζοντας τα νησιά μας, ή έστω έχοντας τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε κάθε σπιθαμή τους με ένα κλικ στο Google maps, είναι πραγματικά συναρπαστικό να ιχνηλατούμε, στο πέρασμα των αιώνων, τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβανόταν έναν χώρο που σε μας είναι τόσο οικείος με τη βοήθεια των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που απεικόνισαν ο καθένας με τον τρόπο του τα νησιά μας, άνθρωποι από διαφορετικές πατρίδες, με διαφορετικό παρελθόν και διαφορετικούς σκοπούς, συναντιούνται στο βιβλίο αυτό ως ψηφίδες ενός πολύχρωμου, συναρπαστικού μωσαϊκού. Σε ξεχωριστή ενότητα στο τέλος του βιβλίου η Εύη αποδίδει μικρό φόρο τιμής στους διαχρονικούς αυτούς συνεργάτες (και συνοδοιπόρους στο χρονοταξίδι της), παραθέτοντας συνοπτικά βιογραφικά τους σημειώματα.

Η έκδοση είναι δίγλωσση, στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα. Τη μετάφραση του γλαφυρού λόγου της Εύης στα αγγλικά έχει αναλάβει η Ουρανία Κρεμμύδα, που είχε άλλωστε βραβευθεί και για τη μετάφραση του μυθιστορήματος της συγγραφέως «Στα στενά της χίμαιρας». Μια συνεργασία και αδελφική φιλία που κρατάει χρόνια και κάνει το λεύκωμα προσιτό και στο διεθνές κοινό.

Ατέρμονος και αιώνιος ο διάλογος των απόκρημνων βράχων με τη θάλασσα και το ταξίδι. Οι απόγονοι του Οδυσσέα, σαν κι εκείνον, ήταν ταξιδευτές. Όπως και η Εύη, στις θάλασσες των βιβλιοθηκών και των αρχείων. Μα τούτο δω το λεύκωμα απεικονίζει τον ίδιο προορισμό πολλών ταξιδευτών σε πολλούς αιώνες.

Πεπερασμένοι εμείς, αιώνιοι οι τόποι. Η Ευρυδίκη Λειβαδά-Ντούκα έχει ως έργο ζωής να γεφυρώσει αυτή την «ασυμβατότητα». Και σε τούτο το βιβλίο το επιχειρεί με εικόνες. Ανθρώπων έργα, για τόπους θεϊκά πλασμένους.

ΗΛΙΑΣ ΤΟΥΜΑΣΑΤΟΣ, Δρ Ιστορίας