ΟΙ ΙΑΤΡΟΙ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΙΜΟΝΗΣ ΚΑΙ ΙΑΚΩΒΟΣ ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ

Σίγουρα λίγοι έλληνες γνωρίζουν ότι έλληνας ήταν εκείνος πού πρώτος εμβολίασε το κόσμο σώζωντάς τον από την επάρατη τότε νόσο της ευλογιάς. Αποτελεί νόσημα πού εξαφανίστηκε επίσημα από την οικουμένη με ανακοίνωση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας στα 1984. Τι συνέβαινε όμως 300 χρόνια νωρίτερα; Ένας μεγάλος και ευφυέστατος λοιπόν έλληνας ιατρός ο Ιάκωβος Πυλαρινός (πολύ πρίν τον Έντουαρντ Τζέννερ πού καπηλεύτηκε το έργο του Πυλαρινού), πού είχε σπουδάσει στη Πάδουα ιατρική γύρισε το κόσμο σαν ανήσυχο πνεύμα πού ήταν και παρατηρώντας μιά απλή ελληνίδα χωρική κάπου στη Θεσσαλία τον ενυπωσίασε πώς τρίβοντας τη πληγή κάποιου προβάτου προσβεβλημένου από ευλογιά κατόπιν ενοφθάλμιζε το γδαρμένο ιστό στο χέρι παιδιών πού αποκτούσαν ανοσία στο καταραμμένο αυτό νόσημα. Σκέφθηκε λοιπόν πολύ ορθά να πράξει το ίδιο σε ευρύτερη κλίμακα σε όσους περισσότερους ανθρώπους μπορούσε. Οι ασθενείς του ανήκαν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα και ο Ευλογιασμός όπως ονομάστηκε η μέθοδος του αποτέλεσε το πρώτο εμβολιασμό του είδους αυτού κατά της ευλογιάς. Αργότερα ο Τζέννερ εφάρμοσε τον δαμαλισμό, πού είναι διαφορετική μέθοδος και λιγότερο επικίνδυνη. Ο Πυλαρινός έσωσε ουσιαστικά την Οθωμανική Αυτοκαρατορία και την Ελλάδα από την ευλογιά. Υπήρξε επίσης προσωπικός ιατρός ακι του ίδιου του Σουλτάνου. Πάρα κάτω αναφέρονται δυό βραχείς βιογραφίες του Πυλαρινού και του Τιμόνη, συναδέλφου του πρώτου. Δεν υπάρχει καμμία γκραβούρα, χαλκογραφία, ή λιθογραφία πού να αναπαριστούν το πορτραίτο του Πυλαρινού ή του Τιμόνη. Δεν ξέρουμε τίποτα σήμερα για το παρουσιαστικό τους. Μπορούμε όμως να το φανταστούμε. Ανεξάρτητα απ’αυτό αμφότεροι αυτοί οι ιατροί άφησαν ανεξίτηλα τα ονόματά τους στην Ιστορία !

Δε γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τη ζωή του Εμμανουήλ Τιμόνη. Γεννήθηκε στη Χίο στα μέσα του 17ου αιώνα , διετέλεσε καθηγητής στην Ιατροφιλοσοφική σχολή της Πάδουας και πέθανε στην Ιταλία σε πολύ μεγάλη ηλικία στα 1741 .

Ο Ιάκωβος Πυλαρινός γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλληνίας στα 1659 και πέθανε στην Κωνσταντινούπολη στα 1718. Σπούδασε Νομική στην Πάδουα και αφού άσκησε για μικρό διάστημα την δικηγορία στο Ληξούρι , ξαναπήγε στην Πάδουα όπου σπούδασε Ιατρική . Ήταν ένας πραγματικός κοσμοπολίτης και αυτό που λέμε σήμερα επιφανής ιατρός . Διετέλεσε αρχίατρος στην Υψηλή Πύλη του Σουλτάνου, στην Αυλή του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας , στην αυλή του τσάρου Πέτρου του Μεγάλου, του Δόγηδος της Βενετίας Μοροζίνι του λεγόμενου Πελοποννησιακού, του Σέρβου ηγεμόνα και τέλος εργάσθηκε ως ιδιώτης ιατρός στο όμορφο περιβάλλον της Κωνσταντινούπολης .

Στην Κωνσταντινούπολη γνωρίσθηκε με το συμπατριώτη του Τιμόνη και μαζί ανέπτυξαν στρατηγικές αντιμετώπισης της ευλογιάς που είχε γίνει την εποχή εκείνη επιδημική μάστιγα .

Εφαρμόζοντας τις ήδη υπάρχουσες γνώσεις , λαμβάνοντας υπόψιν και λαϊκές μεθόδους άσκησης της Ιατρικής ανέπτυξαν τη μέθοδο του λεγόμενου ευλογιασμού . Δηλαδή εισήγαγαν με εγκεντρισμό ή με εμφύτευση στο δέρμα υγιών παιδιών, πύον από φλύκταινες ασθενών με ευλογιά (ειδικά ασθενών που νοσούσαν ελαφρά). Τα παιδιά με αυτόν τον τρόπο γίνονταν άνοσα και αποκτούσαν ισόβια προστασία έναντι της ευλογιάς .

Ο Τιμόνης δημοσίευσε τις παρατηρήσεις του στο «Historia variolarum quae per incisionem excitantur», στην Κωνσταντινούπολη το 1713 και μέσω του φίλου του ιατρού J. Woodward τις ανακοίνωσε επίσημα στη Βασιλική Ιατρική Εταιρεία του Λονδίνου, «An account of history of the procuring the small-pox byinfection or inoculation, etc», (περιοδικό Philosophical Transactions, vol. XXIX, London 1714).

Ο Πυλαρινός δημοσίευσε τις δικές του παρατηρήσεις (είχε δημιουργηθεί κάποια ρήξη μετξύ των δύο Ελλήνων ιατρών;) στη Βενετία το 1715 : «Nova et tuta Variolas Excitandi per Translantationem Methodus; Nuper inventa & in usum tracta», ήτοι . «Νέα και ασφαλής μέθοδος της ευλογιάς δια μετεμφυτεύσεως, νεωστί εφευρεθείσα και εις χρήσιν αχθείσα ήτις ορθώς του λοιπού τα σώματα φυλάσσει απρόσβλητα από τοιαύτης μολύνσεως» . Η εργασία εγκρίθηκε αμέσως από την Ιερά Εξέταση και η μέθοδος του εμβολιασμού γενικεύθηκε στην Ιταλική χερσόνησο.

Ο Πυλαρινός φαίνεται στην εργασία του μαχητικός και νεωτεριστής. Νικημένος από τη λογική και την πείρα όπως περήφανα γράφει, έμαθε αυτήν τη μέθοδο από τους απλούς ανθρώπους της Ανατολής και την κάνει ευρέως γνωστή. « Οι καιροί δε γεννάνε τους καρπούς τους μια φορά και μαζί. Σε ορισμένες εποχές γεννούν και φέρνουν στο φως », γράφει παραστατικά θέλοντας να προλάβει τις αμφισβητήσεις γαι το λόγο που ο ευλογιασμός δεν έγινε από τα πριν γνωστός. Στα αρχεία του Πανεπιστημίου της Πάδουας υπάρχει καταγραφή των πτυχίων του Πυλαρινού καθώς και το σπάνιο οικόσημό του, έγχρωμο, συνιστάμενο από έναν Πυλώνα και μιά Πύλη στη βάση του, λευκού χρώματος, σε ερυθρό φόντο.. Προφανώς το οικόσημο αυτό είναι αλληγορικό και σχετίζεται με το όνομα του Πυλαρινού δεικνύοντας την ετυμολογία του ονόματος του.

Ένεκα του γεγονότος ότι αμφότεροι σπούδασαν στη Πάδουα και κατείχαν ενετικά διαβατήρια καθώς τόσο η Χίος όσο και το Ληξούρι της Κεφαλληνίας ήσαν ενετοκρατούμενες περιοχές (οι αποικίες της Ultramarina ή Oltre Mar όπως τις αποκαλούσαν οι ενετοί), οι Άγγλοι πού συμπεριέλαβαν τον Πυλαρινό και τον Τιμόνη σαν μέλη του βασιλικού κολλεγίου του Λονδίνου στα 1715, τους χαρακτηρίζουν ακόμα και σήμερα άστοχα και λανθασμένα ως »ενετούς» ή »ιταλούς» στη διεθνή βιβλιογραφία, ενώ τόσο οι ενετοί όσο και οι Ιταλοί δεν αμφισβήτησαν ποτέ την ελληνκότητά τους!

Η αλλοίωση της ιστορίας συνεπώς είναι πανεύκολη όταν επικρατεί άγνοια της ελληνικής ιστορίας στις πλατειές μάζες του λαού ή ηθελημένα ή παραπληροφόρηση και κατευθυνόμενα συμφέροντα αποσκοπούν στη παραπλάνηση απόκρυψη ή και διαστρέβλωση της πνευματικής κληρονομιάς. Δίχως κεφάλι ένας λαός χάνεται από το χάρτη!

Η ευλογιά.

Η ευλογιά είναι μία ιογενής εξανθηματική νόσος της παιδικής ηλικίας εξαιρετικά «φθοροποιός». Το 10 με 30% των παιδιών που προσβάλλονταν κατέληγαν στον θάνατο. Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών που διασώζονταν αποκτούσαν σημάδια – ουλές (ιδιαίτερα στο πρόσωπο), εξαιρετικά αντιαισθητικά που τα συνόδευαν σε όλη τους τη ζωή (βλογιοκομένος, βλογιοκομένη). Είναι εξαιρετικά μεταδοτική (μέσω απευθείας επαφής με τον ασθενή, μέσω μολυσμένων αντικειμένων κτλ). Παραδοσιακά «είναι εκ των νόσων εκείνων, αι οποίαι δωρούνται διαρκή ανοσίαν ».

Η κλινική πορεία της ευλογιάς είναι:

Α.Επώαση (διάρκεια 10 με 14 ημέρες) , χωρίς κάποιο σημείο.

Β. Αρχή . Υψηλός πυρετός (γύρω στους 40 βαθμούς Κελσίου, έντονη κεφαλαλγία, οσφυαλγία ), κηλιδώδες εξάνθημα (Rash) που μοιάζει με αυτό της ιλαράς, κυρίως εντοπιζόμενο στις έσω επιφάνειες των μηρών και βραχιόνιων και καθόλου στο πρόσωπο. Χαρακτηριστικό σύμπτωμα στην διάκρισή της από την ιλαρά σε αυτό το στάδιο είναι η εντονότατη οσφυαλγία (η ιλαρά δεν προκαλεί οσφυαλγία) και η διατήρηση σε καλό επίπεδο της διανοητικής λειτουργίας.

Γ . Εξάνθηση. Κηλίδες, οζίδια και φυσαλίδες με ορώδες υγρό. Το εξάνθημα καταλαμβάνει όλο το σώμα και κυρίως το πρόσωπο. Παρόμοια εμφανίζεται και ενάνθημα στους βλεννογόνους του στόματος, της μύτης, του φάρυγγα κτλ, με συνοδή αδυναμία λήψης τροφής, βράγχος φωνής, δύσπνοια κτλ.

Δ . Διαπύηση του υγρού των φυσαλίδων (συνήθως με βακτήρια) και επιδείνωση της γενικής εικόνας.

Ε. Αν ο ασθενής επιβιώσει από όλα αυτά φτάνει στο στάδιο της απολέπισης (οι φυσαλίδες ξηραίνονται και αποπίπτουν αφήνοντας ερυθρωπές ουλές, οι οποίες στο μέλλον θα γίνουν λευκά στίγματα ). Ο πυρετός πέφτει (λύση) και η γενική κατάσταση βελτιώνεται θεαματικά.

Ιταλική λιθογραφία του πρώτου ημίσεως του 19ου αιώνα πού αποτέλεσε τάμα σε εκκλησία καθώς ο εικονιζόμενος ιατρός όρθιος δεξιά έσωσε από την ευλογιά τον ασθενή στη κλίνη Σεμπαστιάνο Γκανσόλο με εμφανή τα σπυριά της ευλογιάς. Η σύζυγός του προφανώς γονυπετής κάνει με τη προσευχή της παράκληση στη Παναγία να σώσει τον σύζυγό της.

ΡΑΦΑΗΛ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

Ειδικός Παθολόγος

Ιταλική λιθογραφία του πρώτου ημίσεως του 19ου αιώνα πού αποτέλεσε τάμα σε εκκλησία καθώς ο εικονιζόμενος ιατρός όρθιος δεξιά έσωσε από την ευλογιά τον ασθενή στη κλίνη Σεμπαστιάνο Γκανσόλο με εμφανή τα σπυριά της ευλογιάς. Η σύζυγός του προφανώς γονυπετής κάνει με τη προσευχή της παράκληση στη Παναγία να σώσει τον σύζυγό της.