ΟΛΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΒΕΝΤΟΥΡΑ ΣΤΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ

Ο Νικόλαος Βεντούρας υπήρξε ένας καλλιτέχνης που υπηρέτησε με μεγάλη αφοσίωση, επιμονή και συνέπεια τη χαρακτική για περισσότερο από μισό αιώνα και διατήρησε σε όλο το έργο του το προσωπικό του μορφοπλαστικό ιδίωμα.

Η Πινακοθήκη Δήμου Κέρκυρας τιμώντας το έργο του παρουσιάζει αναδρομική έκθεσή του στο Περιστύλιο των Παλαιών Ανακτόρων, στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων. Η έκθεση του Κερκυραίου χαράκτη παρακολουθεί την πορεία του καλλιτέχνη από τα πρώιμα ζωγραφικά έργα του, την περίοδο της μαθητείας του κοντά στον Αγγελο Γιαλλινά, μέχρι τα όψιμα χαρακτικά του, διαδρομή μέσα από την οποία καταδεικνύονται ο αδιάκοπος και συστηματικός μόχθος του δημιουργού, η εσωτερική συνέπεια της καλλιτεχνικής πορείας του και η συμπόρευσή του με τα μεγαλύτερα ρεύματα τέχνης της εποχής του.

Ο Νικόλαος Βεντούρας (1899-1990) γεννήθηκε στην Κέρκυρα, όπου έζησε και δούλεψε αθόρυβα για πολλά χρόνια, αθέατος από το ευρύ κοινό. Ο ίδιος δηλώνει «αυτοδίδακτος εξαιρουμένης της λιθογραφίας την οποίαν εδιδάχθην», ενώ οι συστηματικές του σπουδές γίνονται στη Χημεία, γεγονός που τον βοήθησε να πειραματιστεί με τα υλικά και τους χρόνους διάβρωσης, πετυχαίνοντας με ακρίβεια να αποτυπώσει την εικόνα που είχε αποφασίσει.

Οι ενότητες

Στις μεγάλες ενότητες των έργων του, όπως τα επιβλητικά Καράβια και η Κέρκυρα, γίνονται φανερές οι αναζητήσεις του που κινούνται από την αναπαραστατικότητα μέχρι τις αφηρημένες διατυπώσεις. Παράλληλα, σε μικρότερα σύνολα έργων όπως οι ιδιαίτερες Λιτανείες και οι γνωστοί Αστερισμοί χειρίζεται το χρώμα, αυτονομημένο πια από τα περιγράμματα, με σαφείς εξπρεσιονιστικές διαθέσεις. «Το έργο του Νικόλαου Βεντούρα αποτελεί τομή και σημείο αναφοράς για την ελληνική χαρακτική του 20ού αιώνα και ιδιαίτερα σημαντικό πολιτιστικό κεφάλαιο της Κέρκυρας», σύμφωνα με την πρόεδρο του ΔΣ της Πινακοθήκης, Μαρία Μουζακίτη. Η Δημοτική Πινακοθήκη με επιμέλεια της Μαρίνας Παπασωτηρίου, επιμελήτριας της Εθνικής Πινακοθήκης, παρουσιάζει μια «αντιπροσωπευτική εικόνα της καλλιτεχνικής πορείας του καλλιτέχνη με έργα και τεκμήρια από τη Συλλογή της οικογένειας Βεντούρα, πολλά από τα οποία βλέπει το κοινό για πρώτη φορά».

Νικόλαος Βεντούρας «Κέρκυρα, ο λόφος Αγίων Πατέρων, λιτανεία της Αναστάσεως», 1972

Νικόλαος Βεντούρας «Κέρκυρα, ο λόφος Αγίων Πατέρων, λιτανεία της Αναστάσεως», 1972

Αν και ο Νικόλαος Βεντούρας ασχολήθηκε με όλα τα είδη χαρακτικής, η χαλκογραφία κυριαρχεί στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Αντλεί την έμπνευσή του κυρίως από την τοπική παράδοση της Κέρκυρας με κύριο άξονα την πόλη, τοπία της υπαίθρου και το καράβι, περιορίζοντας την ανθρώπινη μορφή σε συμπληρωματικούς ρόλους.

Αλλες θεματικές του ενότητες, σε μικρότερο όμως εύρος, μπορούν να θεωρηθούν οι τοπιογραφίες, οι διάσημοι Αστερισμοί, οι εντυπωσιακές Λιτανείες, οι θρησκευτικές του παραστάσεις, καθώς και οι εντελώς αφηρημένες συνθέσεις του. Χρησιμοποίησε σε μεγάλο βαθμό τα χρώματα για να αποδώσει στο κάθε έργο του το απαραίτητο συναίσθημα. Πολλές φορές στο ίδιο έργο υπάρχουν χρωματικές παραλλαγές.

Παράλληλα αξιοποιεί τις εικαστικές τεχνοτροπίες των Ευρωπαίων της εποχής του με αντίστοιχα εξπρεσιονιστικά, σουρεαλιστικά και κυβιστικά στοιχεία, τα οποία αποτυπώνονται στα έργα του. Με φαινομενικά γρήγορες γραμμές, που δίνουν δυναμικότητα στα έργα του, προσδίδει έναν αφαιρετικό χαρακτήρα που τα διαφοροποιεί από τα συμβατικά πρότυπα της εποχής, γεγονός που συνδέει τη χαρακτική του με τις μοντερνιστικές τάσεις της ελληνικής τέχνης.

Τα έργα του φανερώνουν μια στάση ιδιαίτερα νεωτερική για την εποχή του, καθώς τα δομικά στοιχεία των εικαστικών του συνθέσεων αποδεσμεύονται από το αρχικό οπτικό ερέθισμα και ταυτόχρονα ενσωματώνουν την προσωπική του έκφραση. Χρησιμοποιεί ένα εξπρεσιονιστικό ιδίωμα, που δεν διακρίνεται ωστόσο για τη βιαιότητά του, αλλά περισσότερο για τον ποιητικό χαρακτήρα του.

Σημειώσεις για το έργο

Ο ίδιος ήταν πολύ σχολαστικός κρατώντας αναλυτικές σημειώσεις για κάθε έργο του και έχοντας εξαιρετική οργάνωση του εργαστηρίου, των εργαλείων, της μαθητείας. Στο αρχείο του κρατούσε λεπτομερείς σημειώσεις, από το συναίσθημα που σκόπευε να αποτυπώσει, την ώρα που του έπαιρνε ένα έργο και πότε το τελείωσε, την τεχνική που χρησιμοποιούσε και τα υλικά. Σημειώνεται ότι επανερχόταν στο ίδιο έργο μετά από καιρό ή ακόμα και πολλά χρόνια, σημειώνοντας την εξέλιξη του κάθε έργου καθώς και την πρόοδο. Οι πρώτες ύλες του ήταν λεπτομερώς καταχωρισμένες. Ειδικά για το χαρτί σημείωνε το βάρος, τον τύπο, τη χρονολογία και την προέλευση, αφού επηρέαζε το αποτέλεσμα της «εκτύπωσης». Τα χρώματα ήταν πάντα καθαρά κι έκανε μόνος του τις αναμείξεις, προκειμένου να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η τελειότητά του και η σχολαστικότητα που τον διέκρινε επέτρεπαν στον Νικόλαο Βεντούρα να εκτυπώνει το ίδιο έργο σε διαφορετικά μεγέθη με την ίδια λεπτομέρεια. Επίσης μπορούσε να εκτυπώσει τα χαρακτικά του χωρίς σημάδια πίεσης αλλά και ανάποδα. Ηταν πολύ αυστηρός με τα έργα του και σημείωνε -κατά την κρίση του- την ποιότητα απόδοσης σε ένα δικό του μετρικό σύστημα από κακέκτυπον έως άριστον. Με αυτές τις προσπάθειες άφησε πίσω του ένα πρωτοποριακό έργο πλούσιο σε έκφραση και ουσιαστικό σε περιεχόμενο.

Νικόλαος Βεντούρας «Στον Πειραιά», 1961.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΚΑΡΑΛΗ

ΕΘΝΟΣ, 15 ΙΟΥΝΙΟΥ 2016