«ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ» ΤΟΝ 19o ΑΙΩΝΑ»

Το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύµατος Ερευνών, ακολουθώντας τον δρόµο που χάραξε ο ιδρυτής του Κ. Θ. ∆ηµαράς, δηµιούργησε έναν εποικοδοµητικό διάλογο µε τη ρουµανική ιστορική έρευνα. Η Cornelia Papacostea-Danielopolu (Βουκουρέστι 1927 - Παρίσι 1998), την οποία συνέδεαν µε τον Κ. Θ. ∆ηµαρά αµοιβαία αισθήµατα φιλίας και εκτίµησης, είχε διατηρήσει ζωντανή την παράδοση µιας πλειάδας ρουµάνων ιστορικών, οι οποίοι µελέτησαν τις εκδηλώσεις της ελληνικής παρουσίας στη χώρα τους. 


Παρ’ όλες τις ελληνικές της καταβολές, µόλις το 1970 πραγµατοποίησε η ρουµάνα νεοελληνίστρια τα πρώτα της ταξίδια στην Ελλάδα µε αφορµή τις εργασίες του Α’ ∆ιεθνούς Συνεδρίου Σπουδών ΝΑ. Ευρώπης στην Αθήνα και του Συµποσίου του ΙΜΧΑ για τους Φαναριώτες. Οι έλληνες oµόλογοί της, µε ορισµένους από τους οποίους ανέπτυξε έκτοτε σταθερές φιλίες, τότε πρωτογνώρισαν από κοντά την προσωπικότητά της, στην οποία η φυσική χάρη και ευγένεια συµπορευόταν µε την πνευµατική της καλλιέργεια.

Οι ζοφερές πολιτικές συνθήκες του ολοκληρωτικού καθεστώτος που αντιµετώπισε την εποχή των σπουδών της και στα πρώτα της βήµατα δεν την εµπόδισαν να αποβεί, από το 1963, σηµαντικό στέλεχος του Ινστιτούτου Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης του Βουκουρεστίου, ιδρυτής του οποίου υπήρξε, πριν από τον πόλεµο, ο πατέρας της Victor Papacostea, διακεκριµένος καθηγητής της Βαλκανολογίας. H Cornelia Papacostea-Danielopolu επεδίωξε στα γραπτά της να εµβαθύνει µε συγκριτική µέθοδο στη µελέτη του ∆ιαφωτισµού στα Βαλκάνια σε συνάρτηση µε την ευρωπαϊκή παιδεία της εποχής. Ακόµη οι έρευνές της επικεντρώθηκαν στην κατανόηση των όψεων της µεικτής ελληνορουµανικής κοινωνίας και των ελληνορουµανικών πολιτιστικών ωσµώσεων (18ος - α’ µισό το 19ου αιώνα) στις ρουµανικές χώρες που τόσο φιλόξενες υπήρξαν για την ελληνική λογιοσύνη. Υστερα από πρωτογενείς έρευνες στις βιβλιοθήκες και τις αρχειακές συλλογές της Ρουµανίας, εξέδωσε το 1979 µια µονογραφία για τους ρουµάνους λογίους των Ηγεµονιών και την ελληνική παιδεία (1821-1859) και υποστήριξε τη διατριβή της για την ελληνόγλωσση λογοτεχνία στις Ηγεµονίες (1774-1830), που δηµοσιεύθηκε το 1982. Το 1998, τα δύο αυτά βιβλία κυκλοφόρησαν σε ενιαία µορφή στη γαλλική γλώσσα από το Ιδρυµα Μελετών της Χερσονήσου του Αίµου µε την επιµέλεια της ∆έσποινας ΤσούρκαΠαπαστάθη. Η τρίτη κατά σειρά µονογραφία της, σε συνεργασία µε τη Lidia Demeny, πραγµατεύεται την ιστορία του βιβλίου και της τυπογραφίας στη ρουµανική κοινωνία και κατ’ επέκταση στον χώρο της ΝΑ. Ευρώπης την περίοδο του 17ου-19ου αιώνα.

Πρωτοποριακή στάθηκε η συµβολή της C. PapacosteaDanielopolu στη µελέτη της ελληνικής διασποράς µετά τη ρουµανική εθνική ανασυγκρότηση του «Οργανικού Κανονισµού» του 1830, όταν η ελληνική παρουσία πλέον δεν εντοπίζεται στους φαναριώτικους κύκλους αλλά θεσµοθετείται µε τις ελληνικές κοινότητες, που επίσηµα αναγνωρίζονται το 1860 από τον ηγεµόνα Αλέξανδρο Ιοάν Κούζα. Η ιστορία της ελληνικής παιδείας των µεγάλων ελληνικών κοινοτήτων στο Βουκουρέστι, στην Κωνστάντζα, στη Βραΐλα, στο Γαλάτσι και στο Γιούργεβο αποτυπώνεται στο τελευταίο της βιβλίο «Οι ελληνικές κοινότητες στη Ρουµανία τον 19ο αιώνα»· το πρώτο µέρος του εκδόθηκε στα ρουµανικά το 1995 και τώρα επεξεργασµένο και εµπλουτισµένο εκδίδεται στα ελληνικά από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών του ΕΙΕ χάρη στην αξιέπαινη µεταφραστική προσπάθεια του πρέσβεως ε.τ. Νικόλαου ∆ιαµαντοπούλου και στον πολύµοχθο συντονισµό της καθηγήτριας Αννας Ταµπάκη, έµπειρης µελετήτριας των ελληνορουµανικών πνευµατικών σχέσεων, η οποία σε εισαγωγικό κεφάλαιο σκιαγραφώντας τη ζωή και το έργο της συγγραφέως σωστά επισηµαίνει ότι από τον στοχασµό της «αναδύεται η αγαστή συµβίωση φιλελληνισµού και αγάπης για την πατρίδα της που µετατρέπεται στα γραπτά της σε νηφάλια και χωρίς εξάρσεις αποτίµηση των φαινοµένων».

Ανάµεσα στο 1830 και 1860, παρά την αντίδραση του εθνικού στοιχείου, η ελληνική παιδεία παράλληλα µε τη ρουµανική εξακολουθεί, όπως υπογραµµίζει η C. Papacostea-Danielopolu, να κατέχει σηµαντική θέση στην πολιτισµική ζωή της Ρουµανίας, χωρίς να περιορίζεται στα στενά όρια της ελληνικής κοινότητας· π.χ. το 1830-1839, τα µισά σχεδόν σχολεία στο Βουκουρέστι ήσαν ελληνικά. Τα θέµατα τα οποία αναλύονται αφορούν τη σύσταση και οργάνωση των ελληνικών κοινοτήτων ως το τέλος του 19ου αιώνα, τον ρόλο του κλήρου, τις σχέσεις των Ελλήνων µε τον τόπο καταγωγής τους (κυρίως Κεφαλλονιά, Ιθάκη, Ηπειρο, Μακεδονία), την παιδεία και τον πολιτισµό, τον ελληνικό Τύπο και τα ελληνικά τυπογραφεία, τις µεταφράσεις στην ελληνική γλώσσα και τη χρήση δυτικών έργων σε ελληνική µετάφραση.

Αποκαλυπτικές λεπτοµέρειες για τον ελληνικό συλλογικό βίο και τη διείσδυση του ελληνικού στοιχείου στη ρουµανική κοινωνία σταχυολογούνται από τον ελληνικό Τύπο της Ρουµανίας και τα ελληνικά έντυπα που φυλάσσονται εκεί. Αναδεικνύονται µορφές ευεργετών όπως των Ευαγγέλου Ζάππα, Κωνσταντίνου Ξενοκράτη, Γεωργίου Κυριαζή και σηµαντικών λογίων, όπως των Ιωάννη Κολοκοτίδη, Θωµά Πασχίδη, Νικολάου Γ. ∆όσιου, Χαρίλαου ∆ηµόπουλου και επισηµαίνεται η συνεχής µέριµνα του ελληνισµού της Ρουµανίας για την Εκκλησία και τα εθνικά δίκαια. Στο βιβλιογραφικό επίµετρο του βιβλίου παρουσιάζεται ένας κατατοπιστικός κατάλογος ελληνικών εντύπων δηµοσιευµένων από το 1830 ως το 1900 σε πόλεις της Ρουµανίας, που προϋπήρχε στη ρουµανική έκδοση, συµπληρωµένος από τη Σοφία Ματθαίου, ερευνήτρια του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών, σε συνεργασία µε τους ερευνητές Mihai Τipau, Claudiu Turcitu και Stefan Petrescu και µε τη συνδροµή της αναπληρώτριας καθηγήτριας Εύης Γεωργιτσογιάννη. Καθώς εύστοχα συµπεραίνει ο καθηγητής Π.Μ. Κιτροµηλίδης, διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών, «η ιστορία των ελληνικών κοινοτήτων της Ρουµανίας στα χέρια της έµπειρης ιστορικού της ελληνικής παιδείας στις ρουµανικές χώρες αποβαίνει τελικά κυρίως πολιτισµική ιστορία».

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ 

Οι ελληνορουμανικές σχέσεις συνεχίζονται από την εποχή του απελευθερωτικού αγώνα μέχρι σήμερα. Στη φωτογραφία ελληνικό σχολείο σήμερα στο Βουκουρέστι