«ΠΗΝΕΛΟΠΗ» Η ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΑΝΟΥΡΗ ΜΩΡΑΪΤΗ

Ο Σύλλογος Φιλομήρων Ιθάκης «Ευχήν Οδυσσεί» φέρνει στη δημοσιότητα την αξιόλογη πρόταση του Ιθακήσιου γλύπτη Φανούρη Μωραΐτη, για την κατασκευή της εικαστικής σύνθεσης της Ομηρικής Πηνελόπης. Ακολουθούν φωτο-ρεαλιστικές απεικονίσεις του γλυπτού, μια εισαγωγική σημείωση του καλλιτέχνη στα ελληνικά & αγγλικά και μια πρώτη κριτική-ανάλυση του καθηγητή γλυπτικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας κ. Νίκου Τρανού.

Λίγα λόγια

Η Πηνελόπη ιδωμένη μέσα από το πρίσμα του Οδυσσέα αποτελεί πια μια εικαστική σύμβαση που συνήθως παρουσιάζεται ως μια φιγούρα που περιμένει καρτερικά πράγμα που απορρέει από τις ηθικές διαστάσεις που θέλουν την Πηνελόπη σύμβολο καρτερικότητας και συζυγικής πίστης. Η ανάγνωση όμως του Ομηρικού έπους μας παρουσιάζει όμως και άλλους ρόλους της Πηνελόπης εκτός από αυτόν της συζύγου που ο πλέον σημαντικός είναι αυτός της βασίλισσας. Η Πηνελόπη στο γλυπτό επιλέγεται να παρουσιασθει στον ρόλο της ως βασίλισσα ως το δομικό στοιχείο του βασιλείου της Ιθάκης. Ως τέτοια έχει να αντιμετωπίσει την διακύβευση του βασιλείου της άλλα ίσως και της ίδιας της ζωής και της ζωής του γιου της και το γεγονός ότι παραδίδει στον Οδυσσέα ακέραιο το βασίλειο μετά από είκοσι χρόνια δείχνει την ευφυΐα και την ικανότητα της.

Στο γλυπτό η ευφυΐα της, η ευρηματικότητα ,η ευελιξία της, το ύφαινε-ξήλωνε, παρουσιάζονται καθιστώντας τον θρόνο αλλά και το ίδιο της το σώμα ένα πάζλ το οποίο συνθέτεται και αποσυνθέτεται, δομείται και αποδομείται καθιστώντας την ύπαρξη της απρόβλεπτη και άπιαστη, “εκεί που υπάρχει ένα στήθος, ένας μηρός ένα άκρο την άλλη στιγμή είναι αέρας». Το στοιχείο της κατασκευής του γλυπτού έχει επιλεχθεί να είναι το σκυρόδεμα για την πλαστικότητα του και το δομικό του χαρακτήρα, για την ικανότητα του να ρέει άλλα και να μπορεί να στηρίζει. Τέλος μια ακόμη διάσταση της βασίλισσας της Ιθάκης είναι μέσα από τα μάτια των μνηστήρων όπου υπάρχει ως ένας στόχος ο οποίος δεν μπορεί να επιτευχθεί, ένα όλον του οποίου μόνο κομμάτια μπορούν να έχουν, ένα πάζλ που δεν έχει λύση. Ποιος από φιλοδοξία θέλει να συνεχίζει να παίζει ένα τέτοιο παιχνίδι και ποιος έχει την σοφία να αποχωρήσει;

ΦΑΝΟΥΡΗΣ ΜΩΡΑΪΤΗΣ

A few thoughts.

Penelope has been numerously depicted as a reclining or standing figure that stoically awaits her husband Odysseus, an image that agrees with her symbolic representation of chastity and marital faith. But reading Homer’s Odyssey we are presented with additional and equally important views of Penelope. Among these views are the ones of her as a queen of Ithaca and also her as a person and not as a symbol. In my sculpture proposal I choose to interpret and materialize the above views by representing Penelope as a seated figure that is fragmented, made out of pieces, the building blocks of a kingdom, the building blocks of a family, the building blocks of herself.

Penelope as a queen absent of her king had to face threats against the kingdom of Ithaca, threats against the life of her son and also threats against her own life, but with her intelligence, elusiveness and stoicism managed to overcome all the dangers and the perilous situations for the twenty year period of Odysseus’s absent. In the sculpture her elusiveness, intelligence and stoicism are reflected by representing her body and also her throne as a three dimensional puzzle that is constructed and deconstructed making her existence a process of being and not being, “where before was a thigh, a hand or a breast the next moment is thin air”.

The sculpture reveals to us the trials of a kingdom but also the ones of a body. The composition is made in such way that the fragmented figure is on the one side and the pieces/fragments that are missing are on the other side in order to leave the middle part void for us to imagine the process of construction and deconstruction. A process that we can relate to, a process that unveils the truth that we as persons under a difficult and long lasting situation we remain the “same” but we also become “others”, a continuous flow from who we were to who we are, a deceptively reversible process.

There is also another interpretation of Penelope, the one of the suitors’ perspective in which Penelope is the ultimate goal that cannot be achieved, a whole that only pieces and bits of it they can have, a puzzle without solution. Who is ambitious enough to continue playing such a game and who has the wisdom to withdraw?

FANOURIOS MORAITIS

Νίκος Τρανός

Καθηγητής Α Εργαστηρίου Γλυπτικής

Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθήνας

Παρακάτω παραθέτω κάποιες σκέψεις για την εικαστική πρόταση του Φανούρη Μωραΐτη όσον αφορά το γλυπτό με θέμα την Πηνελόπη.

Η δωρικότητα και το δισυπόστατο της Πηνελόπης ως θέματος αποδίδονται στο γλυπτό με την αποσπασματικότητα του, όπου ο καθένας μας καλείται να συμπληρώσει τα κομμάτια μιας εικόνας, τα κομμάτια μιας μνήμης. Το ίδιο συμβαίνει και με τη σύγχρονη Πηνελόπη, την γυναίκα, την μητέρα που προσπαθεί μέσα από τα “κομμάτια” ενός απόντος συζύγου, ενός απόντος πάτερα να συμπληρώσει και να παρουσιάσει μνήμες και εικόνες, στα παιδιά της αλλά και στην ίδια, ενός πατέρα παρόντος και ενός συζύγου παρόντος αντίστοιχα. Είναι ένα γλυπτό που μας αποκαλύπτει την δοκιμασία ενός βασιλείου αλλά και ενός σώματος. Με τα αποσπασματικά στοιχεία του θρόνου και του σώματος στο ένα άκρο, τα κομμάτια που λείπουν στο άλλο άκρο και στο μέσον να υπονοείται η διαδικασία συναρμολόγησης και αποσυναρμολόγησης. Μια διαδικασία που μας φανερώνει ότι κάτω από μια δύσκολη και μακροχρόνια συνθήκη παραμένουμε ίδιοι αλλά γινόμαστε και άλλοι, μια ροή από το είναι στο φαίνεσθαι και από το φαίνεσθαι στο είναι, μια ροή επίπονη και προπαντός μη αναστρέψιμη.

Εικαστικά θεωρώ ότι η πρόταση βρίσκεται στην αιχμή των διεθνών πλαστικών αναζητήσεων και θα φέρει του κατοίκους της Ιθάκης σε επαφή με τον “κόσμο”, το γλυπτό δηλαδή όχι μόνο θα υπάρχει στον ίδιο φυσικό χώρο με το δικό τους σώμα αλλά επίσης θα επικοινωνεί αξία αισθητική, θα αποτελεί δηλαδή ένα “κόσμημα” για το νησί της Ιθάκης.

Με εκτίμηση,

Νίκος Τρανός