ΤΟ LIBRO D’ ORO ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ: ΜΕΡΙΚΑ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ…

Ένα παλιό σύντομο άρθρο του Φώτου Γιοφύλλη, απόκομμα από μια επίσης παλιά εφημερίδα του νησιού, για το Λίμπρο ντ’ όρο, έδινε κάποια στοιχεία από την καταγραφή της 17^ης Αυγούστου 1803, καταγραφή που είχε συντάξει το NOBILE COLLEGIO POLITICO, καθώς και ένα συμπλήρωμα από ανακήρυξη και άλλων «ευγενών» με χρονολογία 28 Μαΐου 1804.

Βέβαια, σήμερα, κανέναν ουσιαστικά δεν ενδιαφέρει ποιος ήταν και ποιος δεν ήταν γραμμένος στο Λίμπρο ντ’ όρο, τη στιγμή μάλιστα που γνωρίζουμε όλοι -ή σχεδόν όλοι - για ποιο λόγο  και με ποια σκοπιμότητα, ποια κίνητρα, δημιουργήθηκε  αυτό το τόσο αρνητικό και ανελεύθερο σύστημα «ευγενών» και ποπολάρων! Που χώρισε δηλαδή το λαό στα δύο, που μπόλιασε και διαιωνίστηκε δυστυχώς –και κράτησε δέσμιους και μετά την Ένωση της Επτανήσου, σχεδόν ως τις μέρες μας την κοινωνία του τόπου μας, η οποία δυστύχησε με τις «αταίριαστες» από ευγενείς και μη ευγενείς οικογένειες!

Σήμερα, που ο άνθρωπος ανυψώθηκε με την ατομική του αξία, χωρίς κληρονομικούς, άχρηστους «αγορασμένους» τίτλους, ρίχνουμε απλά μια ματιά σ’ αυτό το «μουσειακό είδος» το Λίμπρο ντ’ όρο, μόνο για τα ιστορικά δεδομένα μιας εποχής.

Ο Αθανασίος Λεκατσάς ιατροφιλόσοφος, ιστοριοδίφης και ιστοριογράφος αυτός της Ιθάκης έχει καταγράψει τα εξής:…«Φαίνεται ότι στην Ιθάκη δεν έσπευσαν άμα τη καταλύσει του παλαιού καθεστώτος και τη ανακηρύξει της δημοκρατίας να εμφυτεύσωσι το δένδρον της ελευθερίας ως έπραξαν εν ταις λοιπαίς νήσοις οι πατριώται, διότι αναφέρεται εν τοις πρακτικοίς της δημοτικής κυβερνήσεως της νήσου ότι, κατά την συνεδρίαν της 28^ης Οκτωβρίου 1797 ο πολίτης Φραγκίσκος Βουλισμάς προύτεινεν, όπως κατ’ απομίμησιν των λοιπών νήσων φυτευθή και εν Ιθάκη το δένδρον της ελευθερίας δια μεγαλοπρέπειαν και ωφέλειαν ότι η πρότασις  αύτη εγένετο δεκτή υπό των λοιπών μελών της προσωρινής κυβερνήσεως και εξελέχθησαν επίτροποι, όπως μεριμνήσωσι περί τούτου οι πολίται Φραγκίσκος Βουλισμάς και Παγουλής Καραβίας. Προύτεινεν προσέτι ο αυτός Βουλισμάς, όπως κατά την ημέρα της εμφυτεύσεως του δένδρου της ελευθερίας παραδοθεί εις τας φλόγας και το βιβλίον του CONCLAVE, όπερ  έδει δια τούτο να εγχειρισθή εις τίνα των αποτελούντων την δημοτικήν κυβέρνησιν μέχρι της ημέρας εκείνης προς πλείονα ασφάλειαν. Εγένετο και η πρότασις αύτη δεκτή και διετάχθη ο αρχρειοφύλαξ Σπυρ. Σολωμός να παραδώσει το περί ου ο λόγος βιβλίον προς τίνα των εκλεχθέντων επιτρόπων Βουλισμάν ή Καραβίαν. Αγνοούμεν όμως αν ετελέσθη η εορτή αυτή της εμφυτεύσεως του δένδρου της ελευθερίας, εν τοις πρακτικοίς ουδέν αναφέρεται πλέον περί τούτο. Γιγνώσκωμεν μόνον ότι έκτοτε απωλέσθη το βιβλίον του CONCLAVE, αλλ’ άγνωστον, ει πυρποληθέν ή άλλως πως.»

Το παλιό Λίμπρο ντ’ όρο είχε λοιπόν χαθεί. Έγινε η εκ νέου λοιπόν καταγραφή καθώς αποδεικνύεται  «και αφού έλαβαν υπ’ όψιν των – τα μέλη του ανωτέρω Κολλεγίου- με προσεκτική φροντίδα εξέτασι τα υπομνήματα των υποψηφίων που επιθυμούν  να καταγραφούν και με την αποδεδειγμένη γνώσι ότι κατέχουν οι ίδιοι οι πρόγονοι τους το κεφάλαιον των 70 ταλλήρων» και αφού άκουσαν τη σεβαστή γνωμοδότηση του πληρεξουσίου κυρίου Γεωργίου  Μοντσενίγου (πληρεξουσίου του Αυτοκράτορας Πασώ των Ρωσιών) εψήφισε ότι πρέπει όλα τα ονόματα των οικογενειών που αναγνωρίζονται αρκετά ευγενείς ώστε να αρκούν για την τάξιν των πατρικίων(!) αυτού του νησιού να καταγραφούν και να καταλογοποιηθούν στο.. επόμενο Λίμπρο ντ’ όρο!

Όπως θα λέγαμε σήμερα, κάπου οι ανακηρυγμένοι πριν την κατάρρευση της  Γαληνότατης με τους καθυστερημένα ανακηρυγμένους ως αρκετά ευγενείς-μετά το 1800-, νυχτώθηκαν στο δρόμο και οι τίτλοι χάσανε τη λάμψη και τη γοητεία τους, αφού δεν ένοιαζε πια τους κρατούντες αν θάναι οι γραμμένοι στο Λίμπρο ντ’ όρο «ευγενείς» άλφα-άλφα ή απλώς αρκετά… Έκαναν ως φαίνεται και … εκπτώσεις!

Ο Φώτος Γιοφύλλης, καθώς λέει στο μικρό άρθρο του, είδε το Λίμπρο ντ’ όρο το 1915 και-καθώς συμπληρώνει- ανακηρύχθηκαν  και ορισμένοι ευγενείς με χρονολογία 28 Μαΐου 1804.. Ο Αθανάσιος Λεκατσάς-ο οποίος  πέθανε το 1924- προσθέτει στο τέλος των ονομάτων του Λίμπρο ντ’ όρο που παραθέτει στο Β΄ τόμο της Ιστορίας της Ιθάκης, ότι στις 14 Αυγούστου του 1804 συντελέσθη η εγγραφή των ευγενών (1^η καταγραφή αναφέρει το 1800, δεύτερη με ελάχιστα ονόματα στις 28 Μαΐου 1803 και Τρίτη, στις 17 Αυγούστου 1803). Τη συμπλήρωση της καταγραφής ανήγγειλε ο Ρόκκος Δε Τζώρτζης (εκλεγμένος Αντιβασιλέας των νήσων) εις τον Μοντσενίγο  και εκείνος δια της από 2 Αυγούστου επιστολής του παρήγγειλε στον διοικητή να προσκαλέσει τους εγγραφέντας τρεις ημέρας μετά την λήψιν της επιστολής ταύτης κ.τ.λ., κ.τ.λ., και εκείνος να συγκαλέσει την Σύγκλητον να κήρυξη την έναρξιν της συνεδριάσεως εκφωνών τον κατάλληλον λόγον!

Έγραφε ακόμα προς τον διοικητή ότι η Σύγκλητος όφειλε να εκλέξει εκ διπλού καταλόγου εκλογίμων ένα βουλευτήν  και ένα γερουσιαστήν. Στον κατάλογο ανεγράφοντο τα ονόματα των Κωνσταντίνου Πεταλά Ροδοθεάτου και Νικολάου Βρεττού εκ των οποίων έμελλε να εκλεχθή ο εις ως νομοθέτης και Γερασίμου Δρακούλη  και Βασιλείου Ζαβού εκ των οποίων έμελλε ο εις να εκλεχθή γερουσιαστής. Συνιστούσε δε ο Μοντσενίγος στο διοικητή οι εκλογές να διεξαχθούν μετά της επισημότητας  εκείνης ήτις αρμόζει εις την πρώτην δημοσίαν συνταγματικήν πράξιν της συμπολιτείας.

Υπάρχουν βέβαια κάποιες ανακρίβειες (;) ας τις ονομάσω εδώ αισθητές διαφορές, από το άρθρο του Γιοφύλλη  στην Ιστορία του Λεκατσά, σχετικά με τα ονόματα. Δεν ωφελεί όμως να το κρίνουμε και να συγκρίνουμε σ’ αυτό το σημείωμα, άλλο πρέπει να είναι το τελικό συμπέρασμα: Θεωρώντας γενικά την ιστορία και τους αγώνες της Επτανήσου, θα ιδούμε ότι περ’  από τους αγώνες του λαού-των ποπολάρων-που συνήθως ασυντόνιστοι πνίγονταν στο αίμα, υπήρχαν και οι αγώνες εκείνοι όσων είχαν σταλεί για σπουδές στην Ευρώπη και γύρισαν βαφτισμένοι στα νάματα της Γαλλικής Επανάστασης για Ισότητα- Ελευθερία-Αδελφότητα και φυσικά την Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Και αυτοί ήταν συνήθως από οικογένειες με οικόσημα και καταγραμμένες στο Λίμπρο ντ’ όρο του νησιού τους! Που γνώρισαν διώξεις, φυλακές, εξορίες… Μιλάμε βέβαια, εδώ, όχι μεμονωμένα για την Ιθάκη. Οι αγώνες αυτοί, με την ποιότητα και τους υψηλούς στόχους, που παραμένουν ακόμα αδικαίωτοι σε μεγάλο μέρος τους, ήταν εκείνοι που τίμησαν και τιμούν τα νησιά μας, που τους σεβόμαστε, τους θαυμάζουμε και τους δοξάζουμε. Είναι οι ωραίοι αγώνες των Ριζοσπαστών. Παρόμοιοι ευγενείς, δεν έχουν  ανάγκη από τη στείρα καταγραφή των ονομάτων τους σ’ ένα κατάλογο, για να ξεχωρίσουν και να δείξουν ευγενική καταγωγή!  Όσοι αγωνίστηκαν και αγωνίζονται ακόμα για τον ίδιο τον Άνθρωπο, για την καλυτέρευση της ζωής του, για το «ποτέ πια πόλεμος», εκείνοι με τα οράματα και τα ιδανικά. Και, Λίμπρο ντ’ όρο –αυτό που τους καταγράφει-δεν καίγεται, δεν χάνεται, ούτε που σβήνει το μελάνι του ο χρόνος. Μπαίνει στις τράπεζες των ψυχών και τοκίζεται. Για να φανεί την ώρα τη σωστή  σαν καθάριο χρυσάφι, σαν πολύτιμο μέταλλο 24 καρατιών, που δεν φθείρεται, που λάμπει και φωτίζει και βοηθάει  για να βλέπουν οι λαοί και να πλαταίνουν όλο και περισσότερο τα στενά και δύσβατα δρομάκια της ζωής.

ΡΙΤΑ ΤΣΙΝΤΙΛΗ-ΒΛΗΣΜΑ