ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ

Για δέκα, είκοσι χρόνια, μπορεί και για μια ολόκληρη ζωή με διαφορετικές αφετηρίες κάθε φορά, αλλά και προορισμούς ο ήρωας μας, ο ναυτικός, άλλοτε καπετάνιος, άλλοτε πλοίαρχος, ανθυποπλοίαρχος ή απλός ναύτης, ταξίδεψε σ’ ολόκληρο τον κόσμο, ερωτοτροπώντας με το υγρό στοιχείο. Η αλμύρα, η απεραντοσύνη της γαλάζιας συντρόφισσάς του ήταν εκείνα που στην αρχή του απάλυναν τους όποιους ενδοιασμούς είχε για την επιλογή του.

Μα το πιο σημαντικό κίνητρο ήταν η ανάγκη του να φροντίσει την οικογένειά του, για να μη της λείψει τίποτα. Στη συνέχεια του ταξιδιού του όμως, όπως σε κάθε σχέση, σε κάθε τι, γνώρισε το άλλο πρόσωπο της γαλάζιας κυράς. Εκείνο που τον έκανε να σκοτεινιάσει, να τρομάξει και να φοβηθεί πολλές φορές για την ίδια του τη ζωή. Ο τρόμος, το δέος, το μέγεθός της, η αδάμαστη φύση της, το ανεξέλεγκτο στοιχείο, είναι μόνο λίγα από τα συναισθήματα που του άφησε η γαλάζια κυρά στο γέρμα του χρόνου. Σκαλίζοντας τις αναμνήσεις του φέρνει στο νου του τόσους τόπους απ’ όπου έχουν ξεκινήσει τα καράβια «του», αλλά και λιμάνια που αποτέλεσαν προορισμό. Θυμάται ακόμα και τα φορτία των πλοίων «του», φορτία όπου πολλές φορές έγιναν η σωτηρία του στη μανιασμένη θάλασσα, αλλά και άλλες φορές παραλίγο να του στοιχίσουν τη ζωή. Παλιοσίδερα, νοβοπάν, μινεράλι (ακατέργαστο μετάλλευμα σιδήρου), κάρβουνο, σιτηρά, ξυλεία, κοντέϊνερς, αλλά και δαγκάνες από καβούρια, όταν το καράβι ήταν ψυγείο, αιθέρια έλαια. Ούτε το γκαζάδικο διέφυγε της μνήμης του.

Ζωή ανεξίτηλα γραμμένη στο «είναι» του ναυτικού μας, εμπειρίες και μνήμες βαθιά χαραγμένες στο νου και μια βασανιστικά διψασμένη επιθυμία για επιστροφή στη πατρίδα. Πόσους συντρόφους του είδε να χάνονται ξαφνικά στο βαθύ μπλε, αλλά και στον ξένο τόπο. Αυτό το ξένο τόπου που όσο συναρπαστικός κι αν φαντάζει στη σκέψη, τόσο επικίνδυνος και μοιραίος μπορεί να γίνει τελικά για πολλούς.

Η δουλειά του ναυτικού μπορεί να προσφέρει αξιόλογο μερίδιο εργασίας, να προσφέρει νέες εμπειρίες, αλλά ταλαιπωρεί και εξουθενώνει τον άνθρωπο σωματικά, αλλά πολύ περισσότερο ψυχικά. Δύσκολο γι’ αυτούς που μένουν πίσω, αλλά τρομερά δύσκολο και για τους ανθρώπους που φεύγουν κάθε φορά μίλια μακριά από το τόπο τους. «Κάθε φορά που φεύγω μακριά από τον τόπο μου, είναι ακόμα πιο δύσκολο από τη πρώτη φορά και όσο περνάνε τα χρόνια τόσο δυσκολότερο γίνεται», ήταν και είναι τα λόγια του ναυτικού μας.

Η μνήμη δεν κρατιέται, σκαλίζει και αναθυμάται. Βρυχάται η αλμύρα και το αλάτι που τόσα χρόνια πότισε την υπόσταση του ήρωα μας, θέλει να εκραγεί σαν ηφαίστειο. Ας ακολουθήσουμε την έκρηξη:

Ήταν βράδυ Μεγάλης Πέμπτης όπου ξάφνου ο ουρανός καλύφθηκε ολόκληρος με μαύρα σύννεφα και απ’ όλα τα σημεία του ορίζοντα έρχονταν βροντές κι αστραπές που έκαναν την νύχτα μέρα. Αν και τα μετεωρολογικά δελτία προέβλεπαν καλές καιρικές συνθήκες η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Για δύο ώρες έζησε μια πρωτόγνωρη εμπειρία. Το πλοίο χόρευε στα λυσσασμένα κύματα τα οποία ήταν λες και ήθελαν να το καταπιούν. Ο αφρός και τα κύματα κάλυπταν όλο το πλοίο. Το μέγεθος των κυμάτων καθώς ξημέρωνε και μπορούσε πια να διακρίνει τη θάλασσα τον πάγωσε. Ο μετεωρολογικός σταθμός έδωσε λάθος κατεύθυνση του καιρού με αποτέλεσμα να ζήσει σ’ αυτές τις καιρικές συνθήκες για εννέα ημέρες. Τελικά, νότια από τις Αζόρες, συνάντησε ένα ρωσικό πλοίο όπου τον ενημέρωσε σχετικά με τη πορεία που θα τον οδηγούσε σε καλές καιρικές συνθήκες. Πράγματι, μετά από εννέα μέρες η περιπέτειά του έληξε. Μετά από έλεγχο του πληρώματος 18 διανομείς στ’ αμπάρια είχαν ξεκολλήσει.

Μια άλλη φορά το πλοίο έφυγε από Λος Άντζελες με προορισμό την Ιαπωνία. Λίγες μέρες μετά αντιμετώπισε τέτοια κύματα όπου έμπαιναν από τη πλώρη, από τη πρύμνη, από τις πάντες του καραβιού και δημιούργησαν ρήγματα. Με προσωρινές επισκευές συνέχισε το ταξίδι και το πλησιέστερο λιμάνι στην πορεία ήταν τα MidWay Islands (πολεμικός αμερικανικός ναύσταθμος απαγορευτικός για τη προσέγγιση των εμπορικών πλοίων). Στην επικοινωνία του με τον διοικητή των Αμερικανών ο καπετάνιος μας έπρεπε να τον πείσει να επιτρέψει τη προσάραξη κάτι που δεν ήταν εύκολο. Με το Θιακό ταπεραμέντο και λέγοντας πως δεν υπάρχουν περιθώρια, πως αν δεν το επέτρεπε θα ήταν υπεύθυνος για τις ζωές του πληρώματος και την ασφάλεια του καραβιού τελικά τον έπεισε. Όταν μετά από έλεγχο επιβεβαιώθηκαν οι ζημιές, δεν υπήρξαν κυρώσεις και συνέπειες για αδικαιολόγητη προσέγγιση, δόθηκαν τεχνίτες, όπου πραγματοποίησαν όμως πρόχειρες επισκευές, δόθηκε νερό, πετρέλαιο και το πλοίο έφυγε για τον προορισμό του. Μετά την εκφόρτωση στην Ιαπωνία έγιναν οι απαραίτητες επισκευές.

Άλλη πάλι φορά, φεύγοντας από Λιβύη με προορισμό τη Μάλτα, με φορτίο νοβοπάν και διάφορα άλλα εμπορεύματα η θάλασσα είχε 9 μποφόρ δύναμη. Η μηχανή έπαθε ζημιά και ο καιρός δίπλωσε το καράβι. Από τη κακοκαιρία λύθηκαν τα νοβοπάν και έγινε μετατόπιση φορτίου με συνέπεια το καράβι να πάρει κλίση 25 μοίρες. Το κατάστρωμα από αριστερά μπήκε μέσα στο νερό. Χωρίς φως όλη νύχτα, σκέτο σκοτάδι, δίνει S.O.S. Άκουσε η Αθήνα, η Κέρκυρα, η Ιταλία και η Τυνησία. Έδωσε το στίγμα, αλλά κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας χαλάει ο ασύρματος. Μπορούσε ν’ ακούσει, μα δεν μπορούσε να μιλήσει. «Α΄μηχανικέ έχει γίνει ζημιά με τη κυκλοφορία της μηχανής που γίνεται ψύξη με γλυκό νερό, πήγαινε κάτω στη μηχανή να τη γυρίσεις, για να τραβάει θάλασσα και να σωθούμε!», φώναξε ο καπετάνιος μας. Κάποια στιγμή μπήκε μπροστά η ηλεκτρομηχανή και δόθηκε φως. «Βάλτε σαβούρα στα ταγιά, όσο μπορούμε να το επαναφέρουμε», ξαναφώναξε. Έτσι από 25 μοίρες κλίση το πλοίο ήρθε στις 8. Με τους κλυδωνισμούς του βαποριού πέφτει ο Α΄μηχανικός και χτυπάει τα πλευρά του. Κάποια στιγμή με τις πολλές προσπάθειες η μηχανή πήρε μπροστά. Από τον ασύρματο ακουγόταν «Το βαπόρι χάθηκε! Το βαπόρι βούλιαξε!», όμως επισκευάστηκε και ο ασύρματος και ειδοποίησε πως κατευθύνεται προς το λιμάνι της Βεγγάζης στη Λιβύη. Η άφιξη έγινε την άλλη μέρα το απόγευμα. Ευτυχώς ο Α΄ μηχανικός δε χτύπησε σοβαρά και αφού επισκευάστηκε το βαπόρι, το φορτίο και η μηχανή, φόρτωσαν τρόφιμα και προμήθειες για την αναχώρησή του. Κάθε καθυστέρηση κόστιζε γι’ αυτό και το βαπόρι έφυγε χωρίς την απαιτούμενη άδεια. Η ανοιχτή θάλασσα είχε 9-10 μποφόρ δύναμη. Η καιρός έρχεται και κόβει και τη μια άγκυρα και την άλλη. Χωρίς άγκυρες, χωρίς να μπορεί να γυρίσει το βαπόρι πίσω στη Βεγγάζη γιατί θα υπήρχαν κυρώσεις, ταξιδεύει για δυο τρεις μέρες με αυτό τον καιρό ώσπου μετά φτάνει στη Μάλτα. Εκεί με τις λίγες καδένες που είχαν μείνει και με μια ακόμα άγκυρα που έχουν όλα τα πλοία εφεδρική σταμάτησε στη Μάλτα.

Ως ανθυποπλοίαρχος μια άλλη φορά, με αφετηρία την Πολωνία αφού ξεφόρτωσαν μινεράλι έπρεπε να ετοιμαστεί το καράβι για ταξίδι. «Να ρίξουμε τις μπίγιες κάτω» φωνάζει ο ναυτικός μας. «Όχι!» απαντά ο καπετάνιος. «Γιατί όχι; Να σαβουρώσουμε το βαπόρι για να κάτσει, να μπορεί να ταξιδέψει», επιμένει ο ανθυποπλοίαρχός μας, αλλά η απάντηση του καπετάνιου ήταν πάλι αρνητική. Και αυτό ήταν παράξενο. «Έμαθα ότι σκοπεύουν να ρίξουν το βαπόρι έξω, επειδή είναι προβληματικό» του είπε ο Α΄ μηχανικός που κατέβηκε στο Κίελο (λιμάνι). Μετά το Κίελο ο πιλότος είπε στο καπετάνιο να μη φύγει γιατί έχει άσχημο καιρό και να σαβουρώσει το βαπόρι, αλλά πάλι δεν άκουσε τις οδηγίες που του έδωσε ο πιλότος. Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ακούγεται ένα μπαμ! Ήταν η στιγμή όπου ο καπετάνιος το έριξε έξω. Το καράβι άρχισε να κοπανάει. Ο ναυτικός μας τρέχει στη πρύμνη που ήταν το πλήρωμα, πιάνει έναν που από τον πανικό του είχε καβαλήσει τα κάγκελα για να πέσει στη θάλασσα, τον σώζει και οδηγεί το πλήρωμα στο μεσαίο κομποδέσιο. Το καράβι ακυβέρνητο κοπανούσε. Κάποια στιγμή τα νερά άρχισαν να υποχωρούν λόγω της παλίρροιας. Μια νύχτα γύρω στις 3 η ώρα το καράβι δεν κούναγε πια. Βγήκε έξω με το φακό και τι να δει…στεριά! Το βαπόρι όμως, είχε σπάσει και είχε νερά. Την άλλη μέρα το πρωί το καράβι ήταν προσαραγμένο πάνω στην αμμουδιά. Αργότερα ήρθε ένα ελικόπτερο και μέχρι να φύγουν όλοι είχε νυχτώσει. Το κρύο ήταν αρκετό και τα καλοριφέρ φυσικά, δεν δούλευαν. Όμως, άλλη μια περιπέτεια έφτασε στο τέλος της.

Άλλη φορά φορτωμένος με κάρβουνο, μέσα σε βαπόρι 45.000 τόνων με αφετηρία την Αμερική και προορισμό την Ιαπωνία η μηχανή παίρνει φωτιά και αρχίζει τις εκρήξεις. Το καράβι σταμάτησε μεσοπέλαγα και για δυο μέρες ο Α΄μηχανικός έκανε ό,τι μπορούσε για να το επισκευάσει. Στη διαδρομή παθαίνει πάλι ζημιά και αρχίζουν οι εκρήξεις αυτή τη φορά με μεγαλύτερη ένταση. Η μηχανή παίρνει φωτιά και με τις εκρήξεις γκρεμίστηκαν δωμάτια, μπάνια, τζάμια, τα πάντα. Από τη δύναμη των αερίων ό,τι ήταν εκεί κοντά διαλύθηκε. Όλοι πήγαν στη πλώρη γιατί το καράβι καιγόταν πίσω. Υπήρξαν θύματα και τραυματίες. Στη πρύμνη υπήρχε ένα σύστημα C.O.2 όπου το ανοίγεις και ρίχνει νερό στη μηχανή ή στ’ αμπάρια. Ο ναυτικός μας έτρεξε, έριξε νερό στη μηχανή και η φωτιά έσβησε αλλά όλο το βράδυ το πέρασαν στη πλώρη. Ο ασυρματιστής τραυματίστηκε από ένα καρφί που πάτησε και την άλλη μέρα δεν ήταν στη θέση του. Τότε ο ήρωας μας κατέβηκε στη καμπίνα του ασυρματιστή να δει τι συμβαίνει, μπαίνει στο μπάνιο και τον βλέπει πεσμένο στο πάτωμα σε κωματώδη κατάσταση. Στο σημείο που βρισκόταν το πλοίο δεν μπορούσε να έρθει ελικόπτερο. Το βράδυ ο δύστυχος πέθανε. Το πλοίο είχε πολλούς με εγκαύματα από τις εκρήξεις και στα ψυγεία είχαν βάλει τους νεκρούς. Ένα Νορβηγικό καράβι που ήρθε κοντά πήρε τους τραυματίες, κάποιες γυναίκες που υπήρχαν στο πλοίο και πήγε στην Ιαπωνία. Οι υπόλοιποι έμειναν στο καράβι όπου περίμεναν 10 περίπου μέρες μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες διαπραγματεύσεις για να έρθουν τα ρυμουλκά. Το καράβι ήταν ακυβέρνητο, ο καιρός άσχημος, το πλοίο φορτωμένο και ο κόσμος είχε πάθει σοκ από την όλη περιπέτεια. Ο ναυτικός μας υποπλοίαρχος σ’ αυτό το βαπόρι, όταν ήρθαν το ρυμουλκό έδιωξε τους άλλους καθώς ήταν σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση κι εκείνος έμεινε εκεί όπου για τρεις μήνες διήρκησε η επισκευή του καραβιού στην Ιαπωνία. Στη συνέχεια το βαπόρι έφυγε πάλι, για Βανκούβερ να φορτώσει κάρβουνο με προορισμό τη Δανία. Όμως, στο δρόμο παθαίνει ξανά βλάβη η μηχανή, καθώς όπως φάνηκε ήταν ελαττωματική και σιγά σιγά έφτασαν, φόρτωσαν και κάποιοι μηχανικοί κοίταξαν τη μηχανή και την έκαναν να δουλεύει με λιγότερες στροφές. Έφυγαν από εκεί, πέρασαν τον Παναμά και επιτέλους έφτασαν σώοι στην Ελλάδα

Οι περιπέτειες όμως, του ήρωα μας δεν σταματούν εδώ. Υπάρχουν και άλλες στη μνήμη, αλλά δε χωρούν σ’ αυτή τη στήλη. Ίσως πάλι, να νομίζετε πως είναι σενάριο κάποιας περιπετειώδους ταινίας. Ο ήρωας μας όμως, δεν είναι μονοδιάστατος. Δεν είναι ούτε καν ένας. Είναι πολλοί. Στο ρόλο του χωράνε όλοι οι ναυτικοί του νησιού μας, οι οποίοι έστω κι αν πέρασαν πολλά κοντά στη γαλάζια τους κυρά, εξακολουθεί να τους λείπει το κύμα, η αλμύρα πάνω στα ρούχα τους, στο πετσί τους, το καινούργιο και το άγνωστο. Ο ήρωας μας ήταν ο Γεράσιμος Στανίτσας, ο Δημήτρης Καχρίλας και ο Σπύρος Γιαννακόπουλος, έτσι όπως παρουσιάστηκαν οι ίδιοι μέσα από τις μαρτυρίες τους, στις «Ναυτικές Ιστορίες της Ιθάκης» του Τ.Ε.Ε. Ιθάκης, κατά τη διάρκεια του προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, εργασία όπου εκπονήθηκε σε μια περίοδο επτά μηνών, από τον Οκτώβριο μέχρι το Μάη του 2003. Φυσικά, οι ήρωες στην εργασία δεν είναι μόνο αυτοί που παρουσιάστηκαν εδώ. Οι μαρτυρίες της Άννας Μολφέση, του Διονύση Δενδρινού, του Νίκου Φραγκογιάννη, του Διονύση Σέρβου, του Δομένικου Πολυχρόνη, του Θεόδωρου Ακάκιου, του Ευθύμιου Βαρβαρήγου, του Ευστάθιου Βλασσόπουλου, του Δημήτρη Κιάμου, τους Στέλιου Τριλίβα, του Σπύρου Πίππου και άλλων ανώνυμων βρίσκονται στην εργασία αυτή. Οι μαθητές του Τ.Ε.Ε. όπως δηλώνουν και οι ίδιοι στον πρόλογο και τον επίλογο τους στη σχετική εργασία, εντυπωσιάστηκαν από τις περιπέτειες που βίωσαν οι εργάτες της θάλασσας και συγκινήθηκαν. Η αλήθεια όμως είναι, πως έδωσαν από τη μία, την ευκαιρία στους ναυτικούς μας να μοιραστούν κομμάτια της ζωής τους μαζί μας και από την άλλη στους ίδιους τους εαυτούς τους την ευκαιρία να εκτιμήσουν τον κόπο των «μεγάλων» και την ανάγκη για επιβίωση μέσα από το επάγγελμα του ναυτικού. Ευχαριστούμε γι’ αυτό τους υπεύθυνους καθηγητές του Τ.Ε.Ε. καθηγητή ναυτικών μαθημάτων κο Δενδρινό Γιάννη, όπου είχε το συντονισμό και τη γενική επιμέλεια της εργασίας και τη κα Λιακοπούλου Ελένη καθηγήτρια της φυσικής και διευθύντρια του Τ.Ε.Ε. Να είστε καλά και να συνεχίσετε ν’ αποτελείτε φωτεινό παράδειγμα για τους επόμενους, είτε μαθητές, είτε καθηγητές.

ΤΣΙΛΙΑΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ