Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΜΙΑΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΑΡΑΝΤΖΗΣ - ΣΑΒΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΤΟΥ: ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ: LYRA. Οχι, δεν είναι ολόκληρη η Οδύσσεια των 12.000 στίχων, όπως δηλώνει ο τίτλος του έργου, αλλά αποσπάσματα των δέκα-δεκαπέντε στίχων από μερικές (επτά) ραψωδίες του ποιήματος. Ο συνθέτης είναι γνωστός σε διάφορους μουσικούς χώρους, όπως παρακλάδια της jazz, λεγόμενα mainstream, ethnic και free, την κλασική και τη ροκ. Εχει ασχοληθεί επίσης με τον Πετρολούκα, για δημοτικά, κι ακόμα είναι μέλος της Δημοτικής Συμφωνικής της Θεσσαλονίκης. Πολύπραγος, όπως φαίνεται, και πολυσχιδής παρατηρητής της εξωτερικής όψης και της υλικής και ηθικής ποιότητας των (μουσικών) ειδών, έχει στο ενεργητικό του έργα για ορχήστρα, έργα φωνητικά, έργα για κρουστά και μουσική δωματίου.

Τη μελοποίηση της ομηρικής ποιητικής γλώσσας ανέλαβε κατόπιν παραγγελίας της Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης του δήμου της ιδιαιτέρας του πατρίδας Ιθάκης, πράγμα που, όπως σημειώνει ο ίδιος στο ένθετο του δίσκου, «...έθεσε παλιά και απαιτητικά ερωτήματα σε νέα βάση. Ζητήματα ύφους, θέματα φόρμας, που απασχολούν κάθε συνθέτη άρχισαν να ζητούν επιτακτικά απαντήσεις. Κυρίως όμως έπρεπε να απαντηθεί το ερώτημα: αν η μουσική για το σημαντικότερο, ίσως, έργο της ελληνικής λογοτεχνίας έπρεπε να έχει ένα χαρακτήρα ελληνικό, τότε τι σημαίνει ελληνική τέχνη; Και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ελληνικής μουσικής;».

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έκρυβε τις απαντήσεις και για τα υπόλοιπα. Ελληνική τέχνη σημαίνει μέτρο, ισορροπία, ανθρώπινη διάσταση, αρμονία... Αν με αυτό το θέσφατο ο συνθέτης ορίζει έτσι (και διακρίνει) την ελληνική τέχνη, τότε προβάλει ένα ακόμη ερώτημα (φαρμακερό και αυτό) το οποίο, όπως φαίνεται, δεν τον απασχόλησε: Αραγε (ή και επομένως) οι άλλες τέχνες π.χ. η γερμανική, η ιταλική, η κινεζική ή η αιγυπτιακή στερούνται αυτών των χαρακτηριστικών; Δηλαδή μέτρο, ισορροπία, ανθρώπινη διάσταση, αρμονία;

Τέλος πάντων, ο συνθέτης επέλεξε, αντί να αφεθεί ελεύθερος σε κάθε επιλογή από τα οικειότερα σε αυτόν ιδιώματα και είδη (πράγμα θεμιτό, νόμιμο και... ηθικό) να ξυλευθεί, μ' ένα δικό του τρόπο, από τον κορμό τής πάλαι ποτέ ελληνικής δρυός και δη της μουσικής, για την οποία μάλιστα δεν υπάρχουν χειροπιαστές αναφορές ή πρότυπα (παρά τα σωζόμενα δείγματα αρχαίας μουσικής, μεταφρασμένα κι αυτά κατ' εικοτολογίαν), ώστε η όποια «ελληνικότητα» ή «αρχαϊκότητα» δεν μπορεί παρά να είναι φανταστική. Ετσι περιόρισε τον καλλιτεχνικό του ορίζοντα σε μια μιμητική αναπαράσταση της καθιερωμένης (από το θέατρο, το χολιγουντιανό κινηματογράφο και από άλλες σχετικές εφαρμογές του 20ού αιώνα) αρχαϊκότητας, εμπλουτισμένη με «φροντισμένες» ασάφειες και αοριστίες, που υπαινίσσονται κάποιο μοντερνισμό εν τω μέσω της αρχαιοπρέπειας.

Αλλά η «οδύσσεια» αυτής της Οδύσσειας βρίσκεται, πιστεύω, στο χειρισμό του ομηρικού λόγου, στη μελοποίηση δηλαδή της αρχαιότερης ελληνικής ποίησης. Ο λόγος εδώ ετέθη, πιστεύω, επί της προκρούστειας κλίνης με τα γνωστά αποτελέσματα. Οι συλλαβές, ερήμην των ιδιοτήτων τους (βραχύτητα ή μακρότητα) τεντώνονται ή συμπιέζονται για να «χωρέσουν» σε ένα επείσακτο μουσικό μέτρο, που απομακρύνει και δυσκολεύει (αντί να ευκολύνει) αν όχι την κατανόηση, τουλάχιστον την αντίληψη του κάλλους της ομηρικής γλώσσας, τόσο από τον κοινό σημερινό ακροατή όσο και από τον εξοικειωμένο ομηριστή.

Αυτό που απομένει για να θαυμάσει κανείς είναι η τέχνη και η τεχνική των μουσικών, και κυρίως εκείνη της Σαβίνας Γιαννάτου, που για ακόμη μία φορά επιβεβαιώνει τις φωνητικές της αρετές.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

http://www.enet.gr