ΟΙ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ (1496-1538)

Γεράσιμος Δ. Παγκράτης, Κοινωνία και οικονομία στο βενετικό «Κράτος της Θάλασσας». Οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις της Κέρκυρας (1496-1538), εκδόσεις Πεδίο, Αθήνα 2013, σ. 544, 17 x 24 εκ., ISBN: 978-960-546-091-4.

Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζουμε στο ιστολόγιο το νέο βιβλίο του αγαπητού φίλου Γεράσιμου Παγκράτη, το οποίο εστιάζει στις απαρχές της νεοελληνικής ναυτιλιακής επιχειρηματικότητας, στο τέλος του 15ου και στις πρώτες δεκαετίες του 16ου αιώνα, εξετάζοντας διεξοδικά την περίπτωση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων της Κέρκυρας.

Στον πυρήνα του βιβλίου αυτού, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, βρίσκεται η διδακτορική του διατριβή, την οποία υποστήριξε το 2001 στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Η παρούσα μελέτη είναι το αποτέλεσμα της ανασύνταξης της πρώτης εκείνης εργασίας με την αξιοποίηση νέου αρχειακού υλικού και βιβλιογραφίας, την προσθήκη κεφαλαίων και την αφαίρεση άλλων.

Η μελέτη, η οποία έρχεται να καλύψει ένα σημαντικό κενό στην οικονομική ιστοριογραφία του βενετοκρατούμενου ελληνικού χώρου, στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην αρχειακή έρευνα, αφού απουσιάζουν από τη βιβλιογραφία οι σχετικές με το θέμα εργασίες. Βάση της αποτελούν τα σωζόμενα νοταρικά κατάστιχα της περιόδου 1496-1538, τα οποία φυλάσσονται σήμερα στα ΓΑΚ-Αρχεία Νομού Κέρκυρας, καθώς και οι πληροφορίες που άντλησε από τις αρχειακές σειρές δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα του Κρατικού Αρχείου της Βενετίας.

Η μελέτη χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, το οποίο έχει εισαγωγικό χαρακτήρα, αναλύονται οι όροι και οι προϋποθέσεις άσκησης του θαλάσσιου εμπορίου στο βενετικό κράτος. Στο δεύτερο μέρος εξετάζονται διεξοδικά οι κοινωνικές και οικονομικές συνιστώσες του θέματος στην Κέρκυρα. Αναλυτικότερα η εργασία διαρθρώνεται σε επτά κεφάλαια με το ακόλουθο περιεχόμενο:

Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η εξέταση των γεωγραφικών, πολιτικών και οικονομικών όρων που καθόρισαν τη λειτουργία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων στο βενετικό κράτος από το 1204 έως το 1797. Το δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στο νομοθετικό πλαίσιο και στις κρατικές πολιτικές που καθόρισαν την άσκηση του θαλάσσιου εμπορίου στο βενετικό κράτος. Το τρίτο κεφάλαιο επικεντρώνεται στην Κέρκυρα όπου εξετάζεται το διοικητικό, δημογραφικό και οικονομικό πλαίσιο, η τοπογραφία της κερκυραϊκής αγοράς και ο ρόλος του κράτους στη διαμόρφωση του κερκυραϊκού αστικού κέντρου και του χώρου διεξαγωγής του εμπορίου. Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται η εμπορευματική διακίνηση και αναλύονται τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των κυριότερων εμπορευμάτων που διακινήθηκαν στο λιμάνι της Κέρκυρας. Το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται σε θέματα οργάνωσης της τοπικής εμπορικής ναυτιλίας. Εξετάζονται οι οργανωτικές δομές, τα τεχνικά χαρακτηριστικά του κερκυραϊκού εμπορικού στόλου, οι όροι λειτουργίας του, η ναυπηγική τεχνογνωσία, και αναλύονται τα ποσοτικά δεδομένα του στόλου. Το έκτο κεφάλαιο αναφέρεται στις μεθόδους οργάνωσης και διαχείρισης της ναυτιλιακής επιχείρησης και το έβδομο κεφάλαιο εστιάζει στους ανθρώπους, εμπόρους, ναυτικούς πλοιοκτήτες και επενδυτές.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ (Τζελίνα Χαρλαύτη)

ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Διάρθρωση της μελέτης – Πηγές και μεθοδολογία της έρευνας – Η βιβλιογραφία

Μέρος Α΄

ΚΕΦAΛΑΙΟ 1. Οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις στη Βενετία και στις «υπερπόντιες» κτήσεις της

Ι. Η συγκρότηση της βενετικής θαλασσοκρατορίας. – ΙΙ. Η αναβάθμιση της θέσης υπηκόων και ξένων στην οικονομική ζωή της Βενετίας τον 16ο αιώνα. ΙΙΙ. Κρίση, ανάκαμψη και αναδιοργάνωση στη βενετική εμπορική ναυτιλία (17ος-18ος αιώνας). – ΙV. Η εμπορική ναυτιλία των ελλήνων υπηκόων της Βενετίας τον 18ο αιώνα.

ΚΕΦAΛΑΙΟ 2. Οι όροι διεξαγωγής του εμπορίου: Η εμπορική πολιτική της Βενετίας

Ι. Η πολιτική και οικονομική συγκυρία του πρώτου μισού του 16ου αιώνα. – ΙΙ. Οι σταθερές της βενετικής εμπορικής πολιτικής.

ΚΕΦAΛΑΙΟ 3. Η Κέρκυρα στο πρώτο μισό του 16ου αιώνα

Ι. Ο πληθυσμός. – ΙΙ. Η διάρθρωση των κοινωνικών ομάδων. – ΙΙΙ. Οι δομές της διοίκησης (Α. Η τοπική βενετική διοίκηση (reggimento). Β. Η Κοινότητα). – IV. Σχηματισμός κεφαλαίων: η διαχείριση της γης και των προσόδων του δημοσίου (Α. Η διαχείριση της γης και οι όροι της αγροτικής παραγωγής. Β. Η διαχείριση των προσόδων του δημοσίου). – V. Η αγορά και το λιμάνι (Α. Το «εμπορείον των Κορυφών». Β. Τα σημεία ελλιμενισμού).

Μέρος B΄

ΚΕΦAΛΑΙΟ 4. Τα Εμπορεύματα

Ι. Μεθοδολογικά ζητήματα. – ΙΙ. Τα διακινούμενα εμπορεύματα (Α. Είδη διατροφής. Β. Τα ζώα. Γ. Οι βιοτεχνικές-βιομηχανικές πρώτες ύλες. Δ. Μεταποιημένα βιοτεχνικά προϊόντα). -ΙΙΙ. Χαρτογράφηση του κερκυραϊκού εμπορίου.

ΚΕΦAΛΑΙΟ 5. Η Εμπορική Ναυτιλία

Ι. Η κρατική ναυτιλιακή πολιτική έναντι των υπηκόων. – ΙΙ. Τα πλοία (Α. Τεχνικά χαρακτηριστικά. Β. Ναυπηγήσεις. Γ. Ποσοτικά δεδομένα).

ΚΕΦAΛΑΙΟ 6. Μέθοδοι οργάνωσης και διαχείρισης της ναυτιλιακής επιχείρησης

Α. Όροι οργάνωσης και λειτουργίας της ναυτιλιακής επιχείρησης. – Β. Τα δομικά χαρακτηριστικά της ναυτιλιακής επιχείρησης. – Γ. Οι κύριες παραγωγικές δραστηριότητες της ναυτιλιακής επιχείρησης (Γ.1. Η θαλάσσια μεταφορά. Γ.2. Οι εταιρείες θαλάσσιου εμπορίου στη Μεσόγειο (1. Οι συντροφίες θαλάσσιου εμπορίου της Κέρκυρας: δομή και λειτουργία. 2. Τα μέλη των συντροφιών: ποιοτικές και ποσοτικές διαστάσεις. 3. Οι χρόνοι των συντροφιών. 4. Ο σχηματισμός του εταιρικού κεφαλαίου. 5. Η δανειοδότηση των συντροφιών. 6. Κέρδη και μισθοί. 7. Η κατανομή των ζημιών. 8. Η επίλυση των αντιδικιών. 9. Επιδράσεις στη διαμόρφωση της κερκυραϊκής συντροφίας

ΚΕΦAΛΑΙΟ 7. Το ανθρώπινο δυναμικό της ναυτιλιακής επιχείρησης: κοινωνικές προϋποθέσεις και επιχειρηματικές συμπεριφορές

Ι. Μεθοδολογικά ζητήματα. – ΙΙ. Οι πραγματευτές. – ΙΙΙ. Οι καραβοκύρηδες. – IV. Οι ναυτοσύντροφοι. – V. Οι επενδυτές (Α. Οι συστηματικότεροι επενδυτές. Β. Οι ευκαιριακοί επενδυτές).

Αντί Επιλόγου

Παράρτημα εγγράφων

Αρχειακές πηγές

Βιβλιογραφία

Ευρετήριο ονομάτων και όρων

Αναρτήθηκε από τον ΣΠΥΡΟ ΚΑΡΥΔΗ