ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ ΑΠΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

«Η δυναμική επάνοδος του ιστορικού μυθιστορήματος⁽¹⁾ οφείλεται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι το παρελθόν αποτελεί αντικείμενο επανεξέτασης και αναστοχασμού. Οι μάχες του παρελθόντος, που είναι αναπόφευκτα και διαμάχες ταυτότητας, είναι αυτές που έδωσαν μια νέα ώθηση στο ιστορικό μυθιστόρημα, ένα δύσκολο και απαιτητικό είδος, αφού απαιτεί από τον συγγραφέα που θα το τολμήσει, ενδελεχή έρευνα, συγγραφική τέχνη, εγκυρότητα αλλά και αφηγηματική γλαφυρότητα». Αυτά σημειώνει ο καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μπέρμπιγχαμ δρ. Δημήτρης Τζιόβας ^(2).

Δεν θα σας μιλήσω σαν φιλόλογος. Γιατί δεν είμαι. Θα σας μιλήσω από την πλευρά του συγγραφέα μακρών ιστορικών παρά-του-μύθου έργων (παρα-μυθιστοριοποιημάτων) για μεγάλους. Πώς δηλαδή αντιλαμβάνομαι τη συγγραφή του ιστορικού μυθιστορήματος το οποίο υπηρετώ από το 1993, ποιοι άλλοι Κεφαλλονίτες, αλλά και Επτανήσιοι για την Κεφαλλονιά, καταπιάνονται με αυτό ή με έργα εποχής ⁽³⁾ (συγγραφή μυθιστορήματος σε ιστορικό χρόνο) και ποια τα έργα τους. Ζητώ προκαταβολικά συγνώμη αν παραλείψω κάποιον. Σαφώς δεν το κάνω εσκεμμένα. Ίσα ίσα επιθυμώ να παρουσιάσω όσο πιο ολοκληρωμένα μπορώ το θέμα αυτό και παρακαλώ στις δικές σας προσθήκες και επισημάνσεις.

Πράγματι. Είναι δυσκολότατη η συγγραφή ιστορικού μυθιστορήματος. Η μεγάλη αυτή δυσκολία δεν το καθιστά καλύτερο από τα άλλα είδη τα οποία είναι αναμφίβολα ισάξια. Το ιστορικό μυθιστόρημα απαιτεί δυο ομάδες χαρακτηριστικών:

Η πρώτη, που έχει να κάνει με τη φυγή προς το ιστορικό παρελθόν, πρέπει να καλύψει τα στοιχεία του φιλόπονου ιστορικού ερευνητή. Η επιστημονική κλίση προς την ενημερότητα αξιώνει αναδίφηση, διάθεση συνεχή για εξονυχιστική έρευνα, πείσμα, βαθειά μελέτη, υπομονή, σοβαρότητα, προσήλωση, άνεση χρόνου, αντικειμενικότητα όσο το δυνατόν κι απεμπόληση προσωπικών θέσεων.

Και η δεύτερη προϋποθέτει τα χαρακτηριστικά του λόγιου, τα του μυθιστοριογράφου. Χρειάζεται έρωτας και μεράκι, ισχυρή πνοή, ωριμότητα, αποκρυστάλλωση αξιών και ήθους, προσήλωση, ύφος ιδιάζον και ρέον, πλούτος λέξεων –γνώση της τέχνης του λόγου- ώστε να μπορεί αυθόρμητα να αποδίδεται η ελαστικότητα κι η μετρική όπου χρειάζεται, ικανότητα επισήμανσης κυρίαρχων σημείων όπου θα δοθεί κορύφωση, αποστασιοποιημένη και οξύτατη παρατηρητικότητα αλλά και καλπάζουσα φαντασία, που να έχει μάλιστα τη δύναμη να μετουσιώνει τα ιστορικά στοιχεία σε εικόνες, ικανότητα απόδοσης μορφής στις ιδέες με αρμονία, ωραιότητα και απλότητα –στοιχεία και τα τρία κατ’ εξοχήν ελληνικά, συμμετρική σύνταξη, και φυσικά, ταλέντο συγγραφής. Αυτό που κομίζεται με το DNA και δεν μαθαίνεται βέβαια στα θρανία.

Μέρος των απαιτούμενων ιστορικών γεγονότων είναι «έτοιμο». Όμως ο συγγραφέας του ιστορικού μυθιστορήματος –κάτω από επηρεασμούς χώρου, χρόνου, βιωμάτων ^(4), μόρφωσης, κοινωνικού status, αρχών κι αξιών-, δεν σταματά στο «μασημένο φαγητό». Ψάχνει και βρίσκει το «νέο», το άγνωστο για να μην είναι μιμητής ή αντιγραφέας κανενός. Υλικό υπάρχει παντού και πάντα. Και μάλιστα πλουσιότατο. Η αναζήτηση και η μελέτη του, κάνει το δημιούργημα ικανό να διεκδικήσει τον τίτλο του πρωτόφαντου. Κι αυτό, μέσω της τέχνης, το καθιστά γνωστό και μάλιστα ευανάγνωστο, όχι μόνο από τον επιστημονικό κόσμο, αλλά από το φιλαναγνωστικό κοινό. Η ψυχρή γνώση πάλλεται, ζωντανεύει. Έτσι στην διαπλασμένη ιστορική ατμόσφαιρα, παρουσιάζονται αληθινά ιστορικά γεγονότα.

Ιστορία και μύθος πρέπει να ισορροπούν όπως ακριβώς πρέπει να ισορροπεί μια μεγάλη σύνθεση, ένας πλούσιος ζωγραφικός πίνακας. Αν η ιστορία είναι σε περισσότερη δόση, τότε το έργο μεταβάλλεται σε ιστορική πραγματεία. Αν ο μύθος υπερτερεί τότε είναι έργο εποχής και όχι ιστορικό μυθιστόρημα.

Απαιτείται συγκεκριμένος τόπος και χρόνος, συνήθως πολλά πρόσωπα, που κινούνται αδιάλειπτα, μακραίνουν κι επιστρέφουν, συγκρούονται κι εξωτερικεύουν τα πάθη, τα προτερήματα, τα ελαττώματά τους. Σε περιβάλλον σεβασμού της ιστορικής συνέπειας ο συγγραφέας κινεί τους πρωταγωνιστές του, οδηγεί τα γεγονότα ρεαλιστικά και ταυτόχρονα μέσω αισθημάτων, διακοσμεί την πλοκή, δίνει λάμψη και παλμό σε σημαντικές καταστάσεις, εμψυχώνει την Αρετή και ταπεινώνει την Κακία «ποιώντας ήθος». Και στο τέλος έρχεται η απόδοση δικαιοσύνης, η ισορροπία, η κάθαρση. Και όλα αυτά χρειάζονται χρόνο για να αποδοθούν σωστά και βρίσκονται παρασάγγας μακράν της προχειρότητας.

Επιστημονική ιστορία διαβάζουν λίγοι. Η πληθώρα αναγνωστών απολαμβάνει μυθιστοριοποιημένη ιστορία, έργο λογοτεχνών (5). Το κάθε έθνος την ιστορία του δεν την μαθαίνει από τις πραγματείες των ιστορικών, αλλά από τους λογοτέχνες που την απέδωσαν με μορφή μυθιστοριοποιημένη. Ακριβώς, στο σημείο αυτό έρχεται η εθνική ευθύνη, το εθνικό χρέος του συγγραφέα που αποκαλύπτει δυναμικά και προσιτά στον λαό την Ψυχή του (ενν. του λαού), το ιστορικό παρελθόν του, το πεπρωμένο του, επιδρά επάνω του και τον επηρεάζει συναισθηματικά, αξιακά, ψυχολογικά και κοινωνικά.

Με αυτά τα δεδομένα του ιστορικού μυθιστορήματος ας έρθουμε τώρα στους σημερινούς Κεφαλλονίτες συγγραφείς που βρίσκονται ανάμεσά μας, και κατοικούν μόνιμα στην Κεφαλλονιά.

Η κ. Ανδρεάς Τραυλού Μεσσάρη ⁽⁶⁾ έγραψε δυο ιστορικά μυθιστορήματα τα οποία κινούνται στο πρώτο μισό του 20ου αι. Το: «Της τυφλής ανεμοθύελλας» πραγματώνεται στα πιο τραγικά χρόνια για την Κεφαλλονιά: Ιταλική κατοχή, Ιταλογερμανική σύρραξη. «Φτερά αδύναμα» οι πρωταγωνιστές της σκορπούν στην πρώτη ανεμοθύελλα. Πολυπρόσωπο έργο, με πλούσιους διαλόγους, με ντοπιολαλιά, παραδόσεις, ήθη και έθιμα. Επιστολές, αποσπάσματα από άρθρα εφημερίδων και ημερολόγια δίνουν «συμπαγείς» πληροφορίες για ιστορικά γεγονότα. Ντόπιοι άρχοντες και παρακατιανοί της κοινωνίας του νησιού που βιώνει την τρέλα του πολέμου, Ιταλοί και Γερμανοί, ζουν κάθε λογής πάθη: από παιδεραστίες, μέχρι μεγάλες θυσίες από ταπεινούς, από απελπισμένους έρωτες, ερωτικές αντιζηλίες και βίαιους χωρισμούς, μέχρι αντιστάσεις πολιτισμικές, πολιτικές, κοινωνικές, αλλά και οδυνηρές αποκαλύψεις.

«Στη φωλιά του άσπρου γέρακα» η συγγραφέας κινεί ολόκληρο το έργο με άξονα την πρωταγωνίστρια. Δεν σταματά όμως εκεί. Γύρω της ένας ολόκληρος κόσμος, οι δικοί της άνθρωποι, προχωρούν στη δεκαετία του ’80 και μετά πισωγυρίζουν, ξεσκεπάζοντας μυστικά, κι ερωτήματα για να επανέλθουν στον χρόνο της συγγραφής όπου, μέσω παιχνιδιών του «τροχού της τύχης» αποδίδεται το δίκαιο. Αυτό το χρονικό πισωγύρισμα επαναλαμβάνεται τόσο συχνά όσο κρίνει η κ. Μεσσάρη πως χρειάζεται και για να δώσει σημαντικά ιστορικά στοιχεία της περιόδου του εμφυλίου, και των μετεμφυλιακών φιλύποπτων χρόνων, αλλά και για να κινήσει τα γεγονότα και τους ήρωές της. Μια άδικη κατηγορία, ένας φόνος με εμπρησμό στο σήμερα. Μια δολοφονία στο τότε. Οι αναμνήσεις τρέχουν πίσω, μέχρι και στα χρόνια των σεισμών, μεταφέροντας συμβάντα και συναισθήματα, ενώ το σήμερα του έργου δίνει την απάντηση μέσω ενός πιάτου που είχε τον καιρό του εμφυλίου χαθεί από το πατρικό σπίτι της πρωταγωνίστριας «στη Φωλιά του Άσπρου Γέρακα», κλείνοντας έτσι τον κύκλο που ανοίχθηκε στην αρχή με αίμα.

Η κ. Αικατερίνη Γεωργακάτου έχει συγγράψει τον «Κουρσαροφάγο» ^(7). Η ίδια το χαρακτηρίζει «ιστορικό μυθιστόρημα». Στο έργο ο μύθος υπερτερεί της ιστορίας, και «λογοτεχνική αδεία» σημειώνονται αναχρονισμοί. Τόπος δράσης είναι η Κεφαλλονιά και περίοδος το τέλος του βυζαντινού κόσμου και η αρχή της Φραγκοκρατίας με τους Νορμανδούς να κυριαρχούν στο νησί. Ουσιαστικά είναι η μυθιστορηματική βιογραφία του Ευάγγελου Τρωιάννου, που με την καπιτάνα του «Παναγία Στεφάνα» ενεργεί σαν ακρίτας τα χρόνια που η Κεφαλλονιά αποτελούσε ένα από τα βυζαντινά Θέματα. Ταξίδεψε σε μέρη πολλά, έκαμε οικογένεια, μίσησε, μισήθηκε κι εκδικήθηκε, πολέμησε τους Σαρακηνούς, νίκησε και νικήθηκε, υπεράσπισε το νησί, έκλαψε αγαπημένους, μέχρι που έκλεισε η δική του ζωή κι επακολούθησε η καταστροφή του αρχοντικού του που στέγασε τόσες ευτυχισμένες και γαλήνιες στιγμές των νιάτων του.

Ο κ. Διονύσης Λαγγούσης έδωσε «Τον ήχο της τελευταίας καμπάνας». Έργο πολυπρόσωπο που εκτυλίσσεται σε ποικίλες εποχές του ιστορικού παρελθόντος. Μυστικισμός και αναζήτηση του θείου είναι σε πρώτη ζήτηση. Η ζυγαριά με τον μύθο γέρνει περισσότερο από την πλευρά αυτή, παρά από αυτή της ιστορίας. Της θρησκευτικής όμως ιστορίας. Υπάρχουν έντονα ερωτήματα και προβληματισμοί υπαρξιακοί, ενώ θρησκευτικά θέματα έχουν αναμφίβολα τον κυρίαρχο ρόλο. Η Μαγδαληνή, το κτίσιμο της μονής της Παναγιάς, το θαύμα με τα φιδάκια, οι μαθητές του Ιησού, ο ρασοφόρος πρωταγωνιστής, που ακολουθεί την πορεία του περιτριγυρισμένος από πρόσωπα με «βαριά» θρησκευτικά ονόματα, νεαρές καλόγριες, ένας δικαστής και η γυναίκα του, η πρώτη αμαρτία του Μάρκου με την Αναστασία –ονόματα και τα δυο συμβολικά-, δοκιμασίες και θαύματα σε έναν χρόνο που κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει και που παραμένει εκεί, στο άπειρο να δέχεται κεντρομόλα τα διαιώνια ερωτήματα πάντα γύρω από τη θρησκεία.

Τέλος αναγκαστικά πρέπει να μιλήσω για τα δικά μου ιστορικά μυθιστορήματα. Πρώτο είναι το «Fabula», ακολουθούν «Στα Στενά της Χίμαιρας» και το πρόσφατο «Στα σκαλοπάτια τ΄ Ουρανού». Και τα τρία έχουν κέντρο την Κεφαλλονιά σε διαφορετικές όμως εποχές (16ο και 19ο αι.). Η ατμόσφαιρα και των τριών έχει πλασθεί μετά από μελέτη πηγών, σε μεγάλο μέρος τους πρωτογενών και ανάγνωση ικανού αριθμού επιστημονικών μελετών. Το “Fabula” χρονικά τοποθετείται τον 16ο αι. και αναφέρεται στην κοινωνία του Κάστρου Αγίου Γεωργίου κάτω από την Βενετική διακυβέρνηση. «Στα Στενά της Χίμαιρας» είναι η ζωή του Κεφαλλονίτη θαλασσοπόρου Ιωάννη Απόστολου Φωκά Βαλεριάνου η πορεία του υπήρξε κυριολεκτικά μια Οδύσσεια. Ανακάλυψε τα Στενά νότια του Βανκούβερ, πήραν το ισπανόφωνο όνομά του «Στενά Χουάν Ντε Φούκα» και τον κατέστησαν, τον πρώτο Ευρωπαίο που έφθασε στον Ν.Δ. Καναδά τον 16ο αι. Και τέλος το «Στα σκαλοπάτια τ΄ Ουρανού» ως χρόνο έχει τον 19ο αι. και τις συγκρουσιακές καταστάσεις των ντόπιων με την καμαρίλλα και τους Άγγλους.

Θα πρέπει, έστω και επιγραμματικά, να αναφερθώ στο ιστορικό μυθιστορηματικό έργο των Κεφαλλήνων που ζουν εκτός νησιού.

«Βαρδιάνοι» του κ. Τηλέμαχου Μαράτου. Τέλος του 19ου αι. Μια πραγματική ιστορία που αρχίζει στην Ρωσία και καταλήγει στην Κεφαλλονιά. Η εποχή που εκτυλίσσεται είναι μίξη ρομαντισμού, και σκληρότητας, έρωτα και θανάτου, πάθους, δύναμης και δυναμισμού. Ένας κόσμος που ύμνησε την ομορφιά, την αρμονία, την ευγένεια και την τιμή σε κάθε έκφανση της ζωής, από την υψηλή τέχνη μέχρι τις πιο απλές εκδηλώσεις της καθημερινότητας. Αυτό όμως άλλωστε, είναι το προσφιλές περιβάλλον του γνωστού συγγραφέα και δημοσιογράφου.

Η πολυγραφότατη κ. Αθηνά Κακούρη με το «Πριμαρόλια» (Βιβλιοπωλείο της Εστίας) συνέθεσε το δικό της ιστορικό μυθιστόρημα. Με κέντρο την Πάτρα και φορτίο τη σταφίδα το 1890 έφευγαν τα πριμαρόλια για τις αγορές της Ευρώπης. Tα φορτία που κουβαλούσαν έπιαναν πάντα τις καλύτερες τιμές επειδή, και το προϊόν δεν υπήρχε σε μεγάλες ποσότητες, και είχε μεγάλη ζήτηση. O συναγωνισμός γινόταν στα πλαίσια που επέβαλλε ο σεβασμός για την ποιότητα του προϊόντος. Τα υψηλά κέρδη από τη σταφίδα επέτρεψαν σε μεγάλες οικογένειες της Πάτρας να ζουν σε υψηλό επίπεδο. Όμως όταν η κρίση της σταφίδας άρχισε, όλες αυτές οι ευκατάστατες οικογένειες προσγειώθηκαν βίαια κι οδυνηρά στην πραγματικότητα που τους οδήγησε στην χρεωκοπία και στην διάλυση των μεταξύ τους συνδετικών σχέσεων.

«Φιλάδελφος» (Πατάκης, 2002) είναι το ιστορικό μυθιστόρημα της κ. Πήτρη Χαρμπούρη. Το έργο γράφτηκε στην Αγγλική και μεταφράσθηκε στην Ελληνική από τον Αλέξη Πανσέληνο. Τέλη του 18ου αι. Κεφαλλονιά, Παρίσι, Ρωσία. Η πορεία των τριών αδελφών Χαρμπούρη, με τις τόσο διαφορετικές μοίρες, που ήταν δεμένοι σε όλη τους τη ζωή με τον δεσμό της αδελφικής αγάπης. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίδεται στον Μαρίνο, τον ιδιοφυή τυχοδιωκτικό χαρακτήρα που έζησε έκλυτος, και καταδιωγμένος για να καταλήξει στην Αυλή της Μεγάλης Αικατερίνης όπου μεγαλούργησε, ανελκύοντας μέσα από τους βάλτους της Φινλανδίας και μεταφέροντας έως την Αγία Πετρούπολη ογκώδη μονόλιθο, επάνω στον οποίο τοποθετήθηκε ο έφιππος ανδριάντας του Μεγάλου Πέτρου.

Η κ. Αικατερίνη Χαλικιά-Βόσσου έγραψε το «Μια ηλιαχτίδα στην Πλατεία Καμπάνας» (Αίολος, 2010). Η πρωταγωνίστριά της επιστρέφει στο Αργοστόλι που δεν έχει ακόμα συνέλθη από την σεισμική καταστροφή του 1953. Οι σκέψεις της επικεντρώνονται στην Πλατεία Καμπάνας, και φέρνει στη μνήμη της εικόνες από την προσεισμική γειτονιά της, τη μεταπολεμική εποχή, και αυτήν τη μετασεισμική που έτσι αναπάντεχα τυλίχθηκε στην ομίχλη του ονείρου.

Η κ. Μαρία Σκιαδαρέση έγραψε το «Χάλκινο γένος» (Πατάκης, 2013). Έργο εποχής με πολλά πρόσωπα δεμένα με μαεστρία, που δρουν σε πολλές περιόδους από τον 13ο αι, έως και τον 21ο. Το «βάρος» πέφτει κυρίως στον 19ο αι. όπου σημειώνονται σημαντικά ιστορικά γεγονότα για την πορεία των Επτανήσων. Κεντρικό θέμα του, όπως η ίδια σημειώνει είναι: Μια οικογένεια στην Κεφαλλονιά, που διασχίζει τον χρόνο από τον μεσαίωνα μέχρι τις μέρες μας.… Μια κατάρα «να μη μπορέσει θηλυκό παιδί να μεγαλώσει», μια κατάρα που, ενώ μοιάζει να έχει ατονήσει με τα χρόνια, επανέρχεται και επιβεβαιώνεται. Μια εποχή στην κόψη ανάμεσα στο παρελθόν που φεύγει αργόσυρτα και στο μέλλον που έρχεται καλπάζοντας». Στο τέλος, Γλωσσάρι και Σημειώσεις έρχονται αρωγοί στον αναγνώστη.

Ο κ. Γιάννης Κωνσταντάτος με το ιστορικό του μυθιστόρημα «Ο Έλληνας αντιβασιλέας του Σιάμ» (Ιβίσκος 2012) καταπιάνεται με τη ζωή του Κωνσταντίνου Γεράκη, του Κεφαλλονίτη τυχοθήρα που έφθασε στα ανώτατα αξιώματα του Σιάμ και χρίσθηκε πρωθυπουργός το 1683. Ξεκίνησε από την Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών, ασχολήθηκε με το εμπόριο, απέκτησε δικό του πλοίο, και τελικά πιάστηκε αιχμάλωτος στο Σιάμ, όπου και του ανοίχθηκε ο δρόμος για τον διορισμό του στην κρατική μηχανή. Συνέβαλε στη διάδοση του Χριστιανισμού στον ντόπιο πληθυσμό και στη δημιουργία εμπορικών σχέσεων του Σιάμ με τα κράτη της Ευρώπης. Ενοχλήθηκαν όμως έμποροι και βουδιστές και σε εξέγερση θανατώθηκε μαζί με την οικογένειά του.

Κλείνοντας θεωρώ πως πρέπει να ακουσθούν οι Επτανήσιοι, όμως μη Κεφαλλήνες, συγγραφείς που έχουν γράψει ιστορικό μυθιστόρημα ή έργο εποχής για την Κεφαλλονιά.

Ο Ζακύνθιος κ. Άγγελος Ραζής τοποθετεί το έργο του «Κάναμε λάθος;» (Έψιλον, 2007) προς το τέλος της δεκαετίας του ’30. Διατρέχει τον πόλεμο, την κατοχή, τον εμφύλιο και τελειώνει καλύπτοντας την πρώτη μεταπελευθερωτική τριακονταετία περίπου. Ένα ζευγάρι, που είναι οι πρωταγωνιστές του, δένονται με τον έρωτα ανάμεσα στην Κεφαλλονιά και στη Ζάκυνθο. Στην εξέλιξη των καταστάσεων αναφέρονται όλα τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τα δίσεκτα χρόνια. Ο συγγραφέας κινείται με τέτοιο τρόπο ανάμεσα στα δυο νησιά ώστε είναι δύσκολος ο διαχωρισμός τους καθώς τα ενοποιεί σε ένα ενιαίο σύνολο με κοινά ήθη, έθιμα ακόμη και τοποθεσίες.

Η Κερκυραία κ. Βαλεντίνη Κούσουλα-Γόντικα-Βούλγαρη έχει μελετήσει σε βάθος την οικογένεια του Κεφαλλονίτη βουλευτή Κωνσταντίνου Άννινου – Χωραφά (1817-1899), έχει συνθέσει ένα ιστορικό μυθιστόρημα που δίνει νέα στοιχεία καθώς βασίζεται σε πηγές και έχει τίτλο: «Νότες για την Ισαβέλλα» (Εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 2003). Κέντρο της είναι η Ασημίνα Ισαβέλλα Βούλγαρη σύζυγος του Κεφαλλονίτη βουλευτή. Το μισό βιβλίο καλύπτει τη ζωή της Κερκυραίας αρχόντισσας στο νησί της, και το υπόλοιπο αναφέρεται στην Κεφαλλονιά ^(8). Η συγγραφέας παίρνει την Ισαβέλλα από την νωχελική και γαλήνια Κέρκυρα, την μεταφέρει και την εγκαθιστά στην αδάμαστη και ανυπότακτη Κεφαλλονιά και στην αγριεμένη ψυχή της. Η Ισαβέλλα νοιώθει περίεργα σε περιβάλλον ταξικής ισότητας, και η συγγραφέας δράττεται της ευκαιρίας και ξετυλίγει αυτόματα τις διαφορές των δυο αυτών νησιών, των νοοτροπιών τους και της αντίληψης και ενεργειών των πολιτικών τους ανδρών κατά την συγκεκριμένη περίοδο. Επίσης μέσα από την ιστορία των δυο αυτών οικογενειών (Βούλγαρη και Άννινου-Χωραφά) η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια και άλλες αντιθέσεις τους που τις συνοψίζω στο: «στα κύτταρα των Βούλγαρη κυλούσαν ειρηνικά, μυστικιστικά και λόγια κατορθώματα» ενώ στα των Αννίνων –Χωραφά «ιστορίες πολεμικής δόξας και αίματος»^(9). Τα συντάγματα των Ιονίων, τα πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής, οι Συνθήκες από τη μια, προδίδουν την ενασχόλησή της με τα νομικά. Και από την άλλη η πέννα μιας γυναίκας που ψάχνει εναγώνια πληροφορίες για την πρόγονο του συζύγου της, περιγράφει μυρωδιές και ήχους με τόση ζωντάνια ώστε παρακινεί τα αντίστοιχα αισθητήρια όργανα του αναγνώστη τον οποίο έχει εγκαταστήσει στους χώρους και στον χρόνο που η ίδια επιθυμεί.

Ο βραβευμένος Αιγυπτιώτης συγγραφέας κ. Κώστας Καρακάσης από μητέρα Κεφαλλονίτισσα, δημιούργησε το «Αθηνά. Ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη» (Ψυχογιός, 2000). Μια, πέρα για πέρα αληθινή ιστορία της αστικής ναυτικής οικογένειας του καπεταν-Βαγγέλη Καληβωκά, των ανθρώπων του, του αρχοντικού του, των καλών ημερών και της ολοκληρωτικής καταστροφής. Η κόρη του, η δυναμική Αθηνά, παρόλο που υπάρχουν και γιοί, με εντολή του πατέρα της αναλαμβάνει τα ηνία της οικογένειας λίγο πριν τον πνιγμό του στον Εύξεινο. Την μυεί στον οικογενειακό μυστικό χώρο όπου ήταν αποθηκευμένοι οι θησαυροί, τούς οποίους οι πρόγονοι μάζευαν εν είδη επένδυσης. Μετά την καταστροφή η Αθηνά διαχειρίσθηκε την κατάσταση και επέδειξε απαράμιλλη υπευθυνότητα. Εντυπωσιάζει η ισχυρή προσωπικότητά της Αθηνάς, και μάλιστα γραμμένη από ανδρική πέννα, της κόρης που ταξίδεψε σε τόπους μακρινούς, που περιφέρθηκε σε σαλόνια και σε λιμάνια, που λάτρεψε με όλη τη δύναμή της, που αγωνίσθηκε όσο καμιά για τον άνδρα και τις τρεις κόρες της, για τις αξίες της και για τους ανθρώπους που στάθηκαν δίπλα της.

Τα Επτάνησα, δημιούργησαν λογοτεχνική σχολή. Αυτό τα λέει όλα. Αποδέκτης του αφάνταστα σοβαρού χρέους, της παραδοσιακής Επτανησιακής Λογοτεχνικής δόξας και ακτινοβολίας και η Κεφαλλονιά, τόπος έμπνευσης και γέννησης ανήσυχων πνευμάτων, συνεχίζει ακάθεκτη την λόγια παραγωγή. Πολυγραφότατοι οι Κεφαλλονίτες λογοτέχνες, παλιοί και νέοι, δημιουργούν με ευθύνη ποικίλα έργα, που καλύπτουν όλους τους τομείς της τέχνης του λόγου: από ποίηση και αφήγημα, έως κριτικό δοκίμιο και αισθητική μελέτη. Άλλα έργα βγαίνουν στο φως, και άλλα παραμένουν σε συρτάρια και στις καρδιές των δημιουργών τους. Όμως παράγονται σε τούτον εδώ τον τόπο. Κι αυτό μετράει. Ας μην ξεχνάμε πως οι μεγάλες αλλαγές και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, τα θαύματα, μικρά και μεγάλα, γίνονται με την καρδιά. Μ΄ αυτήν την καρδιά και των πλαστουργών του λόγου.

ΕΥΡΥΔΙΚΗ ΛΕΙΒΑΔΑ

Πεσσάδα, 21.8.2014 – 1ο Συμπόσιο για την Επτανησιακή Λογοτεχνία

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. «Ιστορική μονογραφία, ιστορική μυθιστορία (romance), ιστορικό χρονικό, να οι εκδηλώσεις κι επιτεύξεις του νεοελληνικού ιστορικού μυθιστορήματος (novel) που ήρθε να προβάλλει όχι απλά ένα ιστορικό γεγονός, αλλά να προβάλλει το έπος του Ελληνισμού, σε όλες του τις εκδηλώσεις, κοινωνικές, πνευματικές, ηθικές, ψυχολογικές κ.λ.π. με τις βαθύτερες διακυμάνσεις τους απ’ ό,τι με την χαρακτηριστική ξηρότητα τις προβάλλει η ιστορία» σημειώνει ο Άγγελος Δ. Φουριώτης στο «Το νεοελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα» σελ. 547, Ελληνική Δημιουργία, τ. 138, Το ιστορικό μυθιστόρημα.

2. Σε μια συνέντευξή του στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό «Διάστιχο».

3. Μυθιστορήματα των οποίων οι ήρωες δρουν σε παρελθούσα εποχή έχει γράψει ο Μάνος Θανόπουλος (Αφέντης, Αγνώστου Πατρός). Περισσότερα στοιχεία όμως δυστυχώς δεν έχω γιατί δεν κατέστη δυνατόν να επικοινωνήσουμε.

4. Όπως «Ο Ασπρογέρακας» (Συλλογές Αργύρης Βουρνάς, 1999) του Πέτρου Μαριάτου. Ο Κυθήριος πλέον Κεφαλλήν δίνει με μυθιστορηματικό τρόπο ακούσματα που είχε όταν ήταν παιδί. Το χωριό του, τα ακούσματα που είχε μέχρι το 1947, το οδυνηρό 1949, τραγωδίες και αγριότητες, γιορτές, πανηγύρια, έθιμα, οι σεισμοί του 1953, περιοδικές αναχωρήσεις μέχρι την οριστική του 1955.

5. Οι Άγγλοι ξέρουν την δική τους μεσαιωνική ιστορία από τα έργα του sir Walter Scott (Ριχάρδος Λεοντόκαρδος, Ιβανόης κ.α.). Οι Ρώσοι από τον Λέοντα Τολστόϊ (Πόλεμος και Ειρήνη, Ανάσταση κ.α.). Οι Γάλλοι από τον Αλέξανδρο Δουμά (Κορσικανοί Αδελφοί, Οι τρεις σωματοφύλακες κ.α.). Οι Γερμανοί από τον Γκούσταφ Φράϊταγκ (Πρόγονοι, Εικόνες του γερμανικού παρελθόντος, κ.α.).

6. Η Ανδρεάς Μεσσάρη έχει επίσης γράψει ένα οδοιπορικό και τη συλλογή διηγημάτων «Σιωπηλοί δρόμοι» (Εκδόσεις Γράμμα, 1984).

7. Η πηγή για το θέμα π.χ. «Λιβανθώ», από τον Εύληρο στερείται αξιοπιστίας καθώς αυτός ήταν γνωστός πλαστογράφος και παραποιούσε αληθή στοιχεία.

8. Έχουν γίνει λάθος σε ονόματα (186, 190, 192, 202 κ.α.) και σε ορισμένα ιστορικά δεδομένα ( ) που όμως δεν αφαιρούν τίποτα από την αξία του αξιόλογου αυτού έργου.

9. Σελ. 123.